Şamanizm’den Günümüze …

Türklerin İslamiyet’e geçişi uzun bir süreçte gerçekleşmiş ve bu süreçte eski inanç sistemlerinden gelen pek çok ritüel ile uygulama, yeni dinin inanç ve kültür yapısına uyarlanarak varlığını korumuştur. Bu inanç sistemlerinden biri olan Şamanizm, Türklerin tarih boyunca inanç dünyalarını şekillendiren temel unsurlardan biri olmuştur.

Şamanizm, doğaüstü varlıklarla iletişim kurmayı amaçlayan bir inanç sistemidir. Şamanlar, toplumda iyileştirme, koruma ve rehberlik gibi roller üstlenirken, doğayla uyum ve ruhlarla iletişim, ritüellerin merkezinde yer almıştır. İslamiyet’in kabulüyle bu ritüellerin bir kısmı halk inançları ve tasavvuf pratiği içinde yaşamaya devam etmiş, yeni anlamlar ve şekiller kazanmıştır. Bu yazıda, Şamanizm’den günümüze ulaşarak halk arasında hâlâ yaşatılan gelenekler, güncel uygulama biçimleriyle ele alınmıştır.

1. Yeni Ay Görüldüğünde Dua ve Niyet

Günümüzdeki Uygulama:
Yeni ay görüldüğünde, özellikle Anadolu’da dua etmek, dilek dilemek ve gökyüzüne bakarak niyazda bulunmak yaygın bir gelenektir. Yeni ay, yeni başlangıçların ve umutların habercisi olarak görülür.

Şamanizm’deki Uygulama:
Şamanizm’de ay ve gökyüzü kutsal kabul edilirdi. Yeni ay, Gök Tanrı inancının bir yansıması olarak değerlendirilir ve bu dönemde ruhani ritüeller yapılırdı. Ay’a bakarak niyet edilmesi ve dua edilmesi önemli bir uygulamaydı.

2. Gidenin Arkasından Su Dökmek

Günümüzdeki Uygulama:
Yolcu uğurlanırken arkasından su dökme geleneği, “yolu açık olsun, su gibi kazasız belasız gitsin” dileğiyle yapılır. Bu gelenek, özellikle kırsal bölgelerde hâlâ canlıdır.

Şamanizm’deki Uygulama:
Şamanizm’de su, yaşamın kaynağı ve kutsal bir unsur olarak kabul edilirdi. Giden kişinin ruhunun koruma altında olması için su dökme ritüeli yapılırdı.

3. Tahtaya Vurmak (Kötülükten Korunma)

Günümüzdeki Uygulama:
Kötü bir olaydan bahsedildiğinde tahtaya üç kez vurmak, kötü enerjilerin uzaklaştırılması amacıyla yaygın bir gelenektir.

Şamanizm’deki Uygulama:
Şamanizm’de bu ritüel, kötü ruhların duyup zarar vermesini engellemek amacıyla yapılırdı. Şamanlar, tahtaya vurarak kötü ruhları uzaklaştırmayı amaçlardı.

4. Kurşun Dökme

Günümüzdeki Uygulama:
Nazardan ya da kötü enerjilerden korunmak için uygulanan kurşun dökme, Anadolu’nun pek çok yerinde hâlâ geçerliliğini korur. Eritilen kurşunun suya dökülmesiyle çıkan şekiller yorumlanır.

Şamanizm’deki Uygulama:
Bu uygulama, “kut kuyma” (kut dökme) adıyla bilinir ve kötü ruhların etkisini yok etmek için kullanılırdı. Metalin ısıtılıp dökülmesiyle bir temizlik ritüeli gerçekleştirilirdi.

5. Kırmızı Kurdela Kullanımı

Günümüzdeki Uygulama:
Loğusa kadınların başına veya beline kırmızı kurdele bağlanması, anne ve bebeği kötü ruhlardan koruma amacı taşır. Bu gelenek, Anadolu’da oldukça yaygındır.

Şamanizm’deki Uygulama:
Kırmızı renk, Şamanizm’de koruyucu bir semboldü. Loğusa kadınların ve yeni doğan bebeklerin Albız adlı kötü ruhlardan korunması için kırmızı kurdele kullanılırdı.

6. Türbe ve Yatır Ziyaretleri

Günümüzdeki Uygulama:
Türbelerde dilek dilemek, mum yakmak ve çaput bağlamak gibi uygulamalar halk arasında yaygındır. Bu ziyaretler, ruhani bir deneyim ve yardım dileme amacı taşır.

Şamanizm’deki Uygulama:
Şamanizm’de büyük şamanların mezarları kutsal kabul edilirdi. Bu yerlerde adaklar sunulur, doğaya ve ruhlara yönelik ritüeller gerçekleştirilirdi. Mum yakma, İslamiyet sonrası halk inançlarına eklenmiştir.

7. 40 Sayısının Sembolizmi

Günümüzdeki Uygulama:
Türk kültüründe ve İslamiyet’te önemli bir yere sahip olan 40 sayısı, ölümden sonra 40 gün boyunca dua edilmesi gibi geleneklerde sıkça yer bulur. Ayrıca kırk gün kırk gece süren düğünler bu inancın izlerini taşır.

Şamanizm’deki Uygulama:
Eski Türk inancına göre, ruh fiziksel bedeni 40 gün sonra terk ederdi. Destanlarda ve efsanelerde 40 sayısı kutsal ve tamamlanmanın simgesi olarak kullanılmıştır.

Sonuç

Türk kültürünün derin tarihi, eski inanç sistemleri ile İslamiyet’in öğretilerinin harmanlanmasıyla şekillenmiştir. Şamanizm’den kalan ve halk arasında hâlâ uygulanan gelenekler, dini ve kültürel bir mirasın taşıyıcısıdır. Yeni ay duaları, su dökme ritüeli, kurşun dökme ve kırmızı kurdele bağlama gibi adetler, kökenlerini Şamanizm’den alan ancak günümüzde farklı anlamlarla sürdürülen uygulamalardır.