Osmanlı İmparatorluğunda Öldürülen Hanedan Üyeleri

Osmanlı İmparatorluğunda Öldürülen Hanedan Üyeleri

Babadan oğluna geçen ve veliahtlığın hükümdarın büyük oğluna ait olduğu bir hanedan modeline sahip olan Osmanlılar bu özelliği ile tahtın el değiştirmesi konusunda, eski Türk geleneğinin de devamı olarak ortaya atılan belirli bir kuralı benimsemiş bulunuyorlardı.

Hanedan üyeleri arasında tahta geçme konusunda ortaya çıkan bütün sorunlara rağmen imparatorluğun kurucusu Osman’ın aşiretin başı olması ve sonrasında büyük oğluna geçmesinden hareketle, tahtın el değişimi beyin/hükümdarın büyük oğlu lehine yazılı olmayan bir kural haline gelmişti. I. Ahmet’e(1603-1617) kadar tahtın babadan büyük oğluna geçmesi kuralı, bundan sonra köklü bir değişikliğe uğramış ve artık hanedana mensup en büyük üyenin tahta çıkması anlamına gelen Ekber-i Erşed kuralının kabulü ile sonlanmıştır.

Osmanlı tahtının el değiştirmesinde yaşanan sorunlar arasında Osmanlı hanedan üyelerinin katledilmeleri meselesi en üst sırada yer alır. İmparatorluğun kuruluşundan itibaren uygulanan ve Osmanlı öncesi Türk devletlerinde de var olan “kardeş katli” meselesi Osmanlı kanunnamelerine ilk kez II. Mehmet tarafından “Ve her kimesneye ki evladımdan saltanat müyesser ola, karındaşların nizâm-ı alem içün katl itmek münasibdir. Ekser ulemâ dahi tecvîz etmişdir. Anınla âmil olalar.” hükmü ile kaydedilmişti.

Esas itibariyle hükümdarın meşruiyet çabası anlamı taşıyan bu kural, her ne kadar Osmanlı hanedanı üzerinde bir leke olarak değerlendirilse de Osmanlı tahtına oturan yeni hükümdarın kardeşlerinin başvurabileceği olası isyan hareketlerini önlemek, böylece ortaya çıkabilecek huzursuzluğun önüne geçmek amacını gütmekteydi.

Doğacak tepkileri önlemek için örfî hukuk bakımından “Nizam-ı âlem” sebebine dayanılırken, şer’î hukuk bakımından iç savaş ihtimali ve fesatlık asıl gerekçeyi oluşturuyordu. Halkın korkuya kapılmasına yol açan iç savaş tehdidi karşısında devlet adamı ve ulema devletin varlığını tehlikeye atan bu durumu ortadan kaldırmak için ve nüfus ve
servet kaybına yol açacak olan mücadeleleri önlemek amacıyla bu tedbiri onaylamakta beis görmüyorlardı.

Her ne olursa olsun hükümdarın tehdit olarak algıladığı şehzadelerin ölüm emri için herhangi bir makamdan izin alma gereği olmamasına rağmen I. Süleyman’ın, oğulları Şehzâde Mustafa ve Şehzâde Bayezid’in, III. Mehmet’in, oğlu Şehzâde Mahmut’un öldürülmeleri için fetva almaları dikkat çekicidir.

Osmanlı İmparatorluğunda Öldürülen Hanedan Üyeleri aşağıda verilmiştir.

Osman Bey:

• Dündar (Amca)

1. Murat:

• Halil(Kardeş)
• İbrahim (Kardeş)
• Savcı Bey (Oğlu)

1. Bayezid:

• Yakup Çelebi (Kardeş)

Musa Çelebi:

• Emir Süleyman (Kardeş)
• İsa Çelebi (Kardeş)

2. Mehmet:

• Musa Çelebi (Kardeş)

2. Murat:
Mustafa (Kardeş)

2. Mehmet:

• Ahmet (Kardeş),
• Orhan (Amca)

2. Bayezid:

• Cem (Kardeş)
• Oğuz Han (Yeğen)

1. Selim:

• 2. Bayezid (Baba)
• Korkut(Kardeş)
• Ahmet (Kardeş)
• Mehmet(Yeğen)
• Musa(Yeğen)
• Orhan(Yeğen)
• Emir(Yeğen)
• Osman(Yeğen)
• Osman(Yeğen)
• Mustafa(Yeğen)
• Mehmet Çelebi(Yeğen)
• Kasım (Yeğen)

1.Süleyman:

• Murat, Cem (Amcazade ve torunu),
• Mustafa(Oğlu)
• Bayezid (Oğlu),
• Mehmet(Torunu)
• Orhan(Torunu)
• Osman(Torunu)
• Mahmut(Torunu)
• Abdullah(Torunu)

3. Murat:

• Mustafa(Kardeş)
• Osman(Kardeş)
• Süleyman(Kardeş)
• Cihangir(Kardeş)
• Abdullah (Kardeş)

4. Mehmet:

• Mustafa (Kardeş)
• Osman(Kardeş)
• Abdullah(Kardeş)
• Abdurrahman(Kardeş)
• Hasan(Kardeş)
• Ahmet(Kardeş)
• Yakup(Kardeş)
• Alemşâh(Kardeş)
• Yusuf(Kardeş)
• Hüseyin(Kardeş)
• Korkut(Kardeş)
• Ali(Kardeş)
• İshak(Kardeş)
• Ömer(Kardeş)
• Alâeddin(Kardeş)
• Bayezid(Kardeş)
• Selim(Kardeş)
• Cihangir(Kardeş)
• Davut (Kardeş),
• Mahmut (Oğlu)

2. Osman:
Mehmet (Kardeş)

4. Murat:

• Bayezid(Kardeş)
• Süleyman(Kardeş)
• Kasım (Kardeş)

3. Osman:

• Mehmet (Kardeş)

Kaynak:

• (Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 199 Kongreler Dizisi: 31) Osmanlı Devlet Yönetimi ve Kardeş Katli Meselesi Üzerine Bazı Görüşler / Haldun EROĞLU