Mehmet Talat Paşa
İkinci Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin üç liderinden (Talat Paşa, Enver Paşa, Cemal Paşa) biridir. 280. Osmanlı Sadrazamı olarak görev yapmıştır.
Talat Paşa, 1874 yılında Kırcaali’de doğmuştur. Tam adı, Mehmet Talat’dır. İlk öğrenimini Vize ilçesinde yaptı. Edirne Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra Edirne Posta ve Telgraf idaresinde katiplik, Alyans İsrail Mektebi’nde Türkçe öğretmenliği görevlerinde bulundu.
Çok genç yaşlarda siyasetle ilgilenmeye başladı, Sultan Abdülhamit II Han’a karşı mücadele eden jöntürklerin çalışmalarına katıldı. Meşveret Gazetesi ile cemiyet bildirilerinin dağıtımını üstlendi. Bu çalışmalarından ötürü kovuşturmaya uğrayarak 1895’te tutuklandı. Selanik’te Posta ve Telgraf Müdürlüğünde memurluk ve başkatiplik yaptı.
Selanik’te bulunduğu sırada İttihat ve Terakki Fırkası adını alan Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’ni kurdu. İki defa İstanbul’a giderek İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin şubesini kurdu ve teşkilatlandırdı. Talat Paşa, Enver Paşa ve Cemal Paşa ile Üç Paşalar adlı bir grup kurdu.
1909 yılında kurulan Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locasının ilk büyük üstadı olarak 1 yıl görev yaptı.
İkinci Meşrutiyet’in ilanında 1908’de İttihat ve Terakki’den milletvekili oldu. Hüseyin Hilmi Paşa kabinesinde İçişleri Bakanlığı’na getirildi, Babıali Baskını’nı düzenleyenler arasında yer aldı.
Balkan Savaşları sırasında, bölgedeki karışıklıkları önlemek amacıyla Doğu Anadolu’daki Osmanlı tebalı Ermeni vatandaşlara uygulanan tehcir kararını Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) olduğu 1915 yılında bizzat planlamış ve uygulamayı organize etmiştir. Bu uygulama nedeniyle Batı kamuoyunda “soykırım yapmak“la suçlandı ve “bir numaralı Ermeni düşmanı” ilan edildi.
1917 yılında sadrazamlığa yani başbakanlığa getirildi. Gene aynı dönemde İttihat ve Terakki Fırkası’nın Reis-i Umumiliğini üstlendi.
Edirne’nin Bulgarlar tarafından ele geçirilmesinden sonra ordunun harekete geçerek şehri geri almasından sonra Bulgarlarla İstanbul’da yapılan barış görüşmesini birinci delege olarak katıldı.
Birinci Dünya Savaşı’ndan çekilen Rusya ile Breslitowsk’da yapılan barış antlaşmasına Osmanlı Devleti adına katıldı. 3 Mart 1918 tarihinde yapılan bu anlaşmada Talât Paşa’nın çabaları sayesinde Rusya’nın 1878’de 93 Harbi sırasında işgal ederek aldığı Ardahan, Kars, Artvin ve Batum Osmanlı Devleti’ne geri verildi.
Temmuz 1918’de sadrazamlıktan ayrıldı. Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı Devleti için büyük bir yenilgi ile sonuçlanmasından sonra Ahmed İzzet Paşa’ya bıraktığı mektupta, millete karşı hesap vermek üzere geri geleceğini, gerekirse mahkemeye de çıkacağını bildirerek ülkeden ayrıldı.
Dünya Savaşı’nın sonunda Osmanlı Devleti yenik düşünce Talat Paşa kabinesinin istifasından sonra 1-2 Kasım 1918 tarihinde İttihat ve Terakki’nin yedi lideriyle birlikte bir Alman denizaltısıyla Odessa’ya kaçtı. Aralık 1918’de Berlin’e geldi. İstanbul’daki sıkıyönetim mahkemesince (Âliye Divan-ı Harb-i Örfi), Talat Paşa 5 Temmuz 1919 tarihinde gıyabında İsmail Enver, Cemal Paşa ve Dr. Nazım ile birlikte, Trabzon, Yozgat ve Boğazlıyan’da uygulanan katliamların planlayıcı ve uygulayıcısı olma suçundan idama mahkum edildi.
Talat Paşa, Hayriye Talat Bafralı ile evlendi.
Talat Paşa, 15 Mart 1921 tarihinde Berlin’de Charlottenburg semtindeki Hardenbergstrasse’deki evinden dışarı çıktıktan sonra, 18 yaşındaki Ermeni Devrimci Federasyonu üyesi olan Soğomon Tehliryan tarafından vurularak öldürülmüştür.
Cinayetinden sonra yakalanan Soğomon Tehliryan, cinayeti işlediğini itiraf ettikten sonra ve tehcirde geçirdiği travma nedeniyle ve cinnet geçirdiği gerekçesiyle Alman mahkemesi tarafından suçsuz bulundu. Tehliryan, Alman Mahkemesinde 1.5 günlük bir yargılama sonrasında beraat etmiştir.
TBMM’nin 1926 yılında kabul ettiği bir kanunla ailesine ev tahsis edilmiş ve şehit aylığı bağlanmıştır. Ölümünden sonra Berlin’de Türk Mezarlığına gömülen Mehmet Talat Paşa’nın mezarı, 1943 yılında alınan Bakanlar Kurulu kararı ile 20 Şubat 1943 günü Türkiye’ye taşınmış ve Abide-i Hürriyet şehitliğine gömülmüştür.
Talat Paşa’nın Meşrutiyet ve I. Dünya Savaşı yıllarını ele alan anıları ölümünden sonra “Talat Paşa’nın Hatıraları”(1958), “Talat Paşa’nın Anıları” (1986, 1990) adı altında yayımlandı.
Kaynak: Biyografi. info
Bir yanıt yazın