Haydar Tilbe, Çağatay Edebiyatı‘nın Klasik Öncesi Devir’inde (1400-1465) yaşamış bir divan şairidir. Asıl adı Mîr Haydar’dır. Eserlerini Türkçe yazdığı için Türkî-gûy lakabıyla tanınmıştır. Farsça şiirler de yazdığı rivayet edilir.
Bilinen tek eseri, Nizâmî’nin aynı adlı mesnevîsine nazire olarak yazdığı Mahzenü’l-Esrâr’dır. Bu eser, nasihat konulu makale ve hikayelerden oluşur.
Mahzenü’l-Esrâr, Timur’un torunu Sultan İskender için yazılmıştır. Eser, Genceli Nizâmî’nin Mahzenü’l-Esrâr adlı eserine nazire olarak Timur’un 817/1414 senesine kadar İran ve Irak-ı Acem’de hüküm süren torunu İskender bin Ömer Şeyh Mîrzâ adına kaleme alınmıştır. Müfte‘ilün müfte‘ilün fâ‘ilün vezniyle mesnevi nazım şeklinde yazılmış olan Mahzenü’l-Esrâr, nasihat konulu makale ve hikâyelerden meydana gelir .
Haydar Tilbe’nin şiirlerinden bir örnek vermek isterim. Bu dörtlük, Nazmü’l-Cevahir adlı eserin giriş bölümünden alınmıştır. Bu dörtlükte şair, sözün değerini ve çeşitlerini anlatmaktadır. İşte dörtlük:
Rübâ‘iyye; Lîkin çü bahâr cilve âgâz kılur
Bustân ara gül-i şûhları nâz kılur
Bülbül barı gül-bergige pervâz kılur
Ger zâg tiken ara vatan sâz kılur
Bu dörtlüğün günümüz Türkçesi şöyledir:
Bahar başladığında güller nazlanır
Bahçede güllerin şahı süslenir
Bülbül güle uçmak için can atar
Eğer karga dikenler arasında yuva yaparsa
Kerimusta.com/Kerim Yarınıneli
Kaynak:
- HAYDAR TİLBE, Mîr Haydar – Ahmet Yesevi University.
- HAYDAR TİLBE – TDV İslâm Ansiklopedisi. .
- Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü
- Osmanlı Soyağacı: Altı Asırlık Yolculuk - 28 Ocak 2025
- Gönüllerin Miraç’a Uçtuğu Gece: Miraç Kandili - 26 Ocak 2025
- Dünya Cüzzam Günü’nde Cüzzamı Tanıyalım - 24 Ocak 2025