Maddenin Üç Hali Güncellendi: Plazma ve Diğerleri

Maddenin Üç Hali Güncellendi: Plazma ve Diğerleri

Maddeler doğada dört temel halde bulunur: katı, sıvı, gaz ve plazma. Bu halleri birbirinden ayıran, taneciklerin düzenleniş biçimi, hareket kabiliyetleri ve aralarındaki bağların kuvvetidir. Maddenin bu halleri arasında hal değişimleri adı verilen fiziksel olaylarla geçiş sağlanabilir.

1. Katı Hali

– Belirgin bir şekilleri ve sabit hacimleri vardır. Katıların tanecikleri düzenli bir kristal ya da amorf yapı oluşturur.
– Sıkıştırılamazlar ve akışkan değildirler.
– Moleküller, sadece titreşim hareketi yapar ve birbirlerine sıkıca bağlıdır.
Örnek: Demir, buz, mermer…

2. Sıvı Hali

– Belirli bir hacimleri vardır, ancak şekilleri sabit değildir ve bulundukları kabın şeklini alırlar.
– Akışkandırlar: Tanecikleri daha serbest hareket eder, birbirleri üzerinden kayabilir.
– Sıkıştırılamazlar ve yüzey gerilimi gibi özellikler gösterirler.
Örnek: Su, alkol, zeytinyağı…

3. Gaz Hali

– Şekilleri ve hacimleri yoktur. Bulundukları ortamın tamamını doldururlar.
– Sıkıştırılabilirler: Moleküller arasında boşluk olduğundan basınç uygulanarak hacimleri azaltılabilir.
– Tanecikleri bağımsız hareket eder ve rastgele çarpışmalar gerçekleştirir.
Örnek: Hava, karbondioksit, helyum.

4. Plazma Hali

– Gazın iyonize olmuş halidir. Yüksek sıcaklık veya elektriksel enerji ile moleküller parçalanır ve serbest elektronlarla pozitif iyonlar oluşur.
– Plazma, şekil ve hacim açısından gazlara benzer, ancak elektriksel olarak iletken ve manyetik alanlardan etkilenebilir.
Örnek: Güneş, yıldızlar, neon lambaları, şimşek.

Maddenin Üç Hali Güncellendi

İlk olarak 1920’lerde tanımlanan plazma, gaz halindeki atomların iyonize olmasıyla oluşur ve elektriksel olarak iletken özelliklere sahiptir. Plazma, diğer üç hal olan katı, sıvı ve gazdan farklı özellikler gösterir. Örneğin, yıldızlar, şimşek, neon lambalar ve Güneş gibi doğal ve yapay ortamlarda bulunur. Maddenin bu hali, evrendeki görünen maddenin büyük çoğunluğunu oluşturur​.

plazma hali resmi olarak maddenin dördüncü hali olarak kabul edilmektedir. İlk olarak 1920’lerde tanımlanan plazma, gaz halindeki atomların iyonize olmasıyla oluşur ve elektriksel olarak iletken özelliklere sahiptir. Plazma, diğer üç hal olan katı, sıvı ve gazdan farklı özellikler gösterir. Örneğin, yıldızlar, şimşek, neon lambalar ve Güneş gibi doğal ve yapay ortamlarda bulunur. Maddenin bu hali, evrendeki görünen maddenin büyük çoğunluğunu oluşturur​

Bazı temel kimya derslerinde plazma nadiren bahsedilse de, daha ileri düzey fizik ve kimya derslerinde plazma hali, maddenin temel dört hali arasında yer alır. Ayrıca, bilim insanları, plazmanın yanı sıra;

• Süperakışkan,
• Bose-Einstein yoğunlaşması,
• Fermionik yoğunlaşma,
• Rydberg molekülleri,
• Kuantum Hall hali,
• Fotonik madde,
• Dropleton,

gibi diğer durumları da tanımlamışlardır, ancak bunlar daha nadir ve özel koşullarda oluşur​.

Maddenin Hal Değişimleri

– Erime: Katıdan sıvıya geçiş.
– Donma: Sıvıdan katıya geçiş.
– Buharlaşma: Sıvıdan gaza geçiş.
– Yoğunlaşma: Gazdan sıvıya geçiş.
– İyonlaşma: Gazın enerji alarak plazmaya dönüşmesi.
– Deiyonizasyon: Plazmanın enerji kaybederek gaz haline geri dönmesi.

Kerim Yarınıneli/KerimUsta.com

Kaynaklar:

• Wikipedia – Hal Değişimi
• Wikipedia – Plazma Fiziği
• Britannica – plasma-state-of-matter
• Thoughtco-states-of-matter