Kan Grubu Sistemleri: ABO, Rh ve Ötesi

Kan Grubu Sistemleri: ABO, Rh ve Ötesi
Kan Grubu Sistemleri: ABO, Rh ve Ötesi

Kan grupları, kandaki antijen ve antikorlara göre sınıflandırılan ve tıbbi açıdan büyük öneme sahip biyolojik sistemlerdir. En bilinen kan grubu sistemleri ABO ve Rh faktörleridir, ancak bunların ötesinde çok sayıda farklı kan grubu sistemi bulunmaktadır. Bu makalede, temel kan grubu sistemlerinden başlayarak daha az bilinen ancak tıbbi açıdan kritik olan diğer kan grubu sistemlerini de inceleyeceğiz.

ABO Kan Grupları ve Özellikleri
  • A Grubu: Alyuvarlarında A antijeni bulunur ve serumunda B antikoru vardır. Bir kişi A grubu olabilmesi için ya annesinden ve babasından A genlerini (AA) almalı ya da birinden A, diğerinden 0 geni almalıdır (A0).
  • B Grubu: Alyuvarlarında B antijeni bulunur ve serumunda A antikoru vardır. B grubunu taşıyan kişi, anne ve babasından B genlerini (BB) almalı veya birinden B, diğerinden 0 geni almalıdır (B0).
  • AB Grubu: Alyuvarlarında hem A hem de B antijeni bulunurken serumunda A ve B antikoru yoktur. Bu nedenle “Genel Alıcı” olarak adlandırılır. AB grubu, herhangi bir kan grubundan kan alabilir. AB grubu, ebeveynlerden birinden A, diğerinden B genleri alınmasıyla oluşur.
  • 0 Grubu: Alyuvarlarında ne A ne de B antijeni bulunmaz, ancak serumunda hem A hem de B antikoru vardır. Bu gruba “Genel Verici” denir. 0 grubu, hem anneden hem de babadan 0 genleri alınmasıyla oluşur (00).
Rh Faktörü ve Önemi
  • Rh (+): Kırmızı kan hücrelerinde Rh antijeni bulunan kişilerdir. Bu kişiler, Rh (+) veya Rh (-) kan grubundan kan alabilirler.
  • Rh (-): Kırmızı kan hücrelerinde Rh antijeni olmayan kişilerdir. Rh (-) kişiler sadece Rh (-) kan grubundan kan alabilirler.

Rh faktörü, kan nakilleri ve gebeliklerde büyük önem taşır. Örneğin, Rh (-) bir anne, Rh (+) bir bebek taşıyorsa, anne vücudu bebekten gelen Rh (+) kanı reddedebilir. Bu durum, Rh uyuşmazlığı olarak bilinir ve antikor tedavisiyle önlenebilir.

Diğer Kan Grubu Sistemleri

ABO ve Rh sistemlerinin ötesinde, Uluslararası Kan Nakli Derneği (International Society of Blood Transfusion, ISBT) tarafından tanımlanan ve isimlendirilen 30’dan fazla kan grubu sistemi bulunmaktadır. Bu sistemler içinde 59’dan fazla farklı antijen tanımlanmıştır. İşte bazı önemli kan grubu sistemleri:

  • Kell: K ve k antijenlerini içerir. Kell antijenleri, kan nakillerinde önemlidir çünkü bağışıklık tepkilerine neden olabilir.
  • Duffy: Fya ve Fyb antijenlerini içerir. Bu antijenler, sıtma parazitinin hücrelere girmesini etkileyebilir.
  • Kidd: Jka ve Jkb antijenlerini içerir ve kan nakillerinde önemli bir rol oynar.
  • Lutheran: Lu(a) ve Lu(b) antijenlerini içerir.
  • MNS: M, N, S ve s antijenlerini içerir. Bu antijenler de kan nakillerinde önemlidir.
  • Lewis: Le(a) ve Le(b) antijenlerini içerir. Bu antijenler, genellikle kan plazmasında bulunur ve kan nakillerinde nadiren sorun yaratır.
  • P: P1 ve P2 antijenlerini içerir.
  • Diego: Di(a) ve Di(b) antijenlerini içerir.
  • Yt: Yt(a) ve Yt(b) antijenlerini içerir.
  • Xg: Xg(a) antijenini içerir.
Kan Gruplarının Tıbbi Önemi

Bu ek kan grubu sistemleri, özellikle çoklu kan nakilleri gereken hastalarda veya nadir kan grubu antijenlerine sahip bireylerde önem kazanır. Bazı durumlarda, nadir kan grubu antijenlerine sahip kişilerin kan bulması zor olabilir ve bu nedenle kan bankaları, bu tür antijenlere sahip kanları özel olarak saklar.

Kan Nakli ve Uyum

Kan nakli, hayati durumlarda oldukça önemlidir ve doğru kan grubu uyumu gerektirir. Yanlış kan grubundan yapılan nakiller, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. İşte kan nakli uyumu hakkında bilmeniz gerekenler:

  • Genel Verici (0-): 0 negatif kan grubu, tüm kan gruplarına kan verebilir.
  • Genel Alıcı (AB+): AB pozitif kan grubu, tüm kan gruplarından kan alabilir.
Kan Grubum Nadir mi?

Lütfen unutmayınız. “En nadir kan grubu, ihtiyacınız olduğunda elinizde bulunmayan gruptur!”

Kan Grupları; Kaç Kişide, hangi sıklıkta bulunuyor?
  • O + 3 kişiden 1’i : 37.4%
  • O – 15 kişiden 1’i:  %6,6
  • A + 3 kişiden 1’i:  %35,7
  • A – 16 kişiden 1’i:  %6,3
  • B + 12 kişiden 1’i: %8,5
  • B – 67 kişiden 1’i: %1,5
  • AB + 29 kişiden 1’i: %3,4
  • AB – 167 kişiden 1’i: 6%
Kan Gruplarının Genetik Geçişi

Kan grupları, ebeveynlerden çocuklara genetik olarak aktarılır. A ve B genleri baskınken, 0 geni çekiniktir. Bu nedenle, bir kişinin kan grubu, ebeveynlerinin kan gruplarına bağlı olarak belirlenir.

Kan Gruplarının Sağlık Üzerindeki Etkileri

Kan grupları, bazı hastalıklara yatkınlık açısından da önemlidir. Örneğin, A grubu bireylerin mide kanserine yakalanma olasılığı biraz daha yüksektir. B grubu bireylerde ise pankreas kanseri riski artabilir. Kan grupları ayrıca, bazı enfeksiyonlara karşı direnci de etkileyebilir.

Gebelik ve Rh Uyuşmazlığı

Rh uyuşmazlığı, özellikle hamileliklerde önemlidir. Rh (-) bir anne, Rh (+) bir bebek taşıdığında, annenin bağışıklık sistemi bebekten gelen Rh (+) kan hücrelerine karşı antikor üretebilir. Bu durum, doğmamış bebekte ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Rh uyuşmazlığı, hamilelik sırasında yapılan antikor testleri ve gerekli durumlarda uygulanan Rh immünoglobulin tedavisi ile yönetilebilir.

Sonuç olarak;

Kan grupları, tıbbi uygulamalarda ve sağlık durumlarında kritik bir rol oynar. Doğru kan grubu bilgisi, özellikle acil tıbbi müdahalelerde hayat kurtarıcı olabilir. Bu nedenle, kan grubu bilgisi ve Rh faktörü hakkında bilinçli olmak büyük önem taşır.

Kerim Yarınıneli/KerimUsta.com

Kaynaklar:
Kerim Usta
Kerim Usta tarafından yazılan son yazılar (Hepsi)
Etiketler: , , , ,

Yorum yapmaya ne dersiniz?