Hava Olayları ve Korunma Yöntemleri

Meteorolojik olaylar, atmosferde meydana gelen ve günlük yaşamımızı doğrudan etkileyen çeşitli hava koşullarını ifade eder. Bu olaylar arasında şiddetli yağışlar, fırtınalar, yıldırımlar, don olayları ve çığ gibi doğa olayları bulunur. Bu olaylar, can ve mal kaybına neden olabilecek riskler taşır. Bu nedenle, bu hava olaylarına karşı bilinçli olmak ve önlem almak hayati önem taşır.

Unutulmamalıdır ki meteorolojik olaylara karşı alınacak önlemler, can ve mal güvenliğimizi sağlamada kritik bir rol oynar. Bu nedenle, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün uyarı ve tavsiyelerini düzenli olarak takip etmek ve uygulamak büyük önem taşır.

Sel ve Taşkınlardan Korunma

Sel ve su baskınları, özellikle ani ve yoğun yağışlarla büyük risk oluşturur. Sel felaketlerinden korunmak için önceden hazırlıklı olmak, sel sırasında güvenliği sağlamak ve sonrasında tedbirleri elden bırakmamak hayati önem taşır. İşte dikkat edilmesi gerekenler:

Sel Öncesi: Hazırlıklı Olun

• Meteoroloji Genel Müdürlüğü, radyo veya televizyon gibi kaynaklardan hava durumunu takip edin.
• Kısa süreli yoğun yağışların ani sele, uzun süreli yağışların ise nehir taşkınlarına neden olabileceğini unutmayın.
• Değerli eşyalarınızı ve önemli belgelerinizi yüksek yerlere kaldırın.
• Afet ilk yardım çantanızı hazır bulundurun.
• Sel riski olan bölgelerde, zarar görebilecek ya da zarar verebilecek eşyaları güvenli bir alana alın.
• İçme suyu kaynakları kirlenebileceğinden, yeterli miktarda temiz su stokladığınızdan emin olun.
• Su, evinize farklı noktalardan girebilir. Girişleri kapatmak için kum torbaları bulundurun.
• Sel yatağı olabilecek ark, hendek, vadi ve kanyonlardan uzak durun.
• Açık alandaysanız, en yüksek nokta siz olmayacak şekilde bir tepeye çıkın.

Sel Sırasında: Güvende Kalın

• Mümkünse hemen yüksek ve güvenli bir yere çıkın.
• Sel sularında araç kullanmayın! Sel kaynaklı ölümlerin %80’inin araç içinde gerçekleştiğini unutmayın.
• Aracınızı su baskınından etkilenmeyecek bir yere park edin.
• Sel sularında yürümekten kaçının; zira sadece 15-20 cm derinlikteki akıntı bile insanı devirebilir.
• Evinizi ya da iş yerinizi terk etmeniz gerekiyorsa, elektrik, doğalgaz ve su vanalarını kapatın.
• Zorunlu olmadıkça seyahat etmeyin.

Sel Sonrası: Tedbiri Elden Bırakmayın

• Binanızın yapısal hasar alıp almadığını dikkatlice kontrol edin.
• Elektrik kesintisi varsa ve karanlıktaysanız, güvenlik için mum yerine el feneri kullanın.
• Sel suyu ile temas eden tüm gıda ürünlerini, konserve dahil, tüketmeden atın.

Unutmayın, sel felaketlerine karşı bilinçli olmak ve erken önlem almak can ve mal kaybını önlemek için en etkili yöntemdir.

Yıldırımdan Korunma

Yıldırım Nedir, Nasıl Oluşur?

Yıldırım, bulut ile yer arasında meydana gelen yüksek gerilimli bir elektrik boşalmasıdır. Yıldırımın oluşabilmesi için bulut ve yerin farklı elektrik yüklerine sahip olması ve belirli bir potansiyel farka ulaşması gerekmektedir. Genellikle bulutun yere yakın kısımları negatif, yer ise pozitif yüklüdür. Ancak bazı durumlarda bunun tersi de olabilir. Bulut ile yer arasındaki potansiyel farkı belirli bir seviyeye ulaştığında, hava iletken olmamasına rağmen iletken bir kanal oluşur ve elektriksel boşalma gerçekleşir. Bu olay, yıldırımın oluşmasına neden olur. Yıldırım, genellikle buluttan yere düşse de, bazen yerden buluta doğru da hareket edebilir.

Yıldırım sadece dikey gelişen kümülonimbus (Cb) bulutları varlığında meydana gelir. Normal bir vatandaş için Cb bulutlarını tanımak zor olabilir, ancak sağanak yağış, şimşek ve gök gürültüsü, bu tür bulutların varlığını gösteren işaretlerdir.

Yıldırım sırasında açığa çıkan enerji yaklaşık 10¹⁰ joule olup, saniyenin milyonda biri sürede geçtiği hava sütununun sıcaklığını 15.000 °C’ye kadar çıkarabilir. İşte yıldırımın yakıcı ve yıkıcı etkisi bu yüksek enerjinin sonucudur. Bir kişiye yıldırım çarpma olasılığı yaklaşık 600 binde birdir. Yıldırım çarpmış bir kişiye dokunmak tehlikeli değildir; böyle bir durumda çarpılma riski yoktur.

Yıldırımdan Nasıl Korunmalı?

Yıldırım oluşumunda meteorolojik koşullar kadar yer yüzeyinin özellikleri de büyük rol oynar. Yüksek yapılar, ağaçlar ve metalik eşyalar, yıldırım oluşumuna elverişli ortam yaratır. Can ve mal kaybını önlemek için şu önlemleri almak önemlidir:

• Yüksek bina ve yapılarda (örneğin minarelerde) paratoner (yıldırımsavar) kullanılmalıdır.
• Yıldırım riski olan havalarda, ağaç, bayrak direği ve telefon direkleri gibi yüksek objelerden uzak durulmalıdır.
• Metalik eşyalardan uzak durulmalı; ancak otomobil lastikleri yalıtkan olduğu için otomobil içi güvenli bir alan sağlar.
• Açık arazide bulunuyorsanız yere çömelerek oturun, asla yere yatmayın.
• Su üzerinde iseniz derhal karaya çıkmaya çalışın.
• Şemsiye gibi sivri metal içeren eşyaları kullanmaktan kaçının.
• Açık alanlarda grup halinde durulmamalıdır.
• Elektrikli cihazları fişten çekin ve mümkün olduğunca kullanmamaya özen gösterin.

Şiddetli Rüzgar ve Fırtına

Güncel Bilgileri Takip Edin

• Meteorolojik durumu yakından takip edin.
• Fırtına uyarılarını radyo, televizyon ve resmi kaynaklardan öğrenin.
• Meteoroloji yetkililerinden telefonla bilgi alın.

Fırtına Öncesi: “Hazırlıklı Olun”

• Serbest halde duran merdiven ve bahçe mobilyaları gibi nesneleri sabitleyin veya güvenli bir alana kaldırın.
• Pencereleri, özellikle rüzgar alan taraftakileri ve garaj kapısını sıkıca kapatıp emniyete alın.
• Araçları garaja park edin. Garaj yoksa bina, ağaç, duvar ve çitlerden uzak bir yere bırakın.
• Çatı katı kapılarını ya da kapaklarını kapatıp kilitleyin.
• Panjur veya kepenkleri kapatıp sabitleyin.
• Uzun ve zayıf durumdaki bacaları sağlamlaştırın.
• Afet ilk yardım çantasını hazır bulundurun.

Fırtına Sırasında: “Güvende Kalın”

• Mümkünse iç mekânda kalın.
• Dışarı çıkmanız gerekirse bina, ağaç, duvar ve çitlere yakın yürümeyin. Bu yapıların rüzgar nedeniyle yıkılabileceğini unutmayın.
• Fırtına devam ederken hasar onarmaya çalışmayın.
• Evinize girerken ve çıkarken kapıları kapalı tutun, güvenli yolları tercih edin.
• İç kapıları yalnızca gerektiğinde açın ve tekrar kapatın.
• Köprü, viyadük gibi riskli yerlerde araç kullanıyorsanız dikkatli olun. Yolculuğunuzu erteleyin veya güvenli alternatif güzergâhlar belirleyin.
• Büyük araçlar veya römork çeken araçlar rüzgârdan daha fazla etkilenebilir. Yavaşlayın ve yandan esen rüzgâra karşı dikkatli olun.
• Mecbur kalmadıkça yola çıkmayın.

Fırtına Sonrası: “Tedbiri Elden Bırakmayın”

• Yere düşmüş veya sallanan elektrik ve telefon kablolarına dokunmayın.
• Duvar, bina ve ağaçlara yakın yürümekten kaçının. Rüzgarın bu yapıların dayanıklılığını zayıflatmış olabileceğini unutmayın.
• Yardıma ihtiyacı olabilecek komşularınızı ve yakınlarınızı kontrol edin, onarımlar için destek olun.

Bu önlemler, fırtına sırasında ve sonrasında güvenliğinizi sağlamanıza yardımcı olacaktır.

Buzlanma ve Don Olayları

Aşırı Sıcak ve Güneş Çarpması

Güneş Çarpması Nedir?

Güneş çarpması, aşırı sıcak nedeniyle vücut ısısını düzenleyen mekanizmanın bozulması sonucu ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur. Erken müdahale edilmediğinde ölümcül olabilir veya kalıcı hasarlara yol açabilir. Özellikle yaşlılar ve çocuklar güneş çarpmasına karşı daha savunmasızdır.

Aşırı sıcaklığın yanı sıra yüksek nem oranı (%70 ve üzeri) da güneş çarpmasını tetikleyebilir. Türkiye’de en riskli saatler 11:00 ile 15:00 arasındadır. Güneş çarpmasının en sık görüldüğü yerler sıcak ve nemli deniz sahilleridir.

Güneş Çarpması Belirtileri

Uzun süre güneş altında kalındığında aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Vücut ısısının 39-41°C‘ye kadar yükselmesi
• Davranış, anlama ve algılama bozuklukları
• Düzensiz kalp atışları
• Şiddetli baş ağrısı, mide bulantısı ve kusma

Güneş Çarpmasından Korunma Yöntemleri

Güneş çarpmasından korunmak için şu önlemler alınmalıdır:

• Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından sıcak ve ultraviyole (UV) ışınları için uyarı yapılan günlerde, mümkün olduğunca güneşe çıkmaktan kaçınılmalıdır.
• 11:00-15:00 saatleri arasında dışarı çıkmamak en iyi önlemdir.
• Gölgede kalmaya özen gösterilmeli, ağır işler ve spor aktiviteleri sıcak saatlerde yapılmamalıdır.
• İnce, açık renkli ve bol kıyafetler tercih edilmeli, şemsiye veya geniş kenarlı şapka kullanılmalıdır.
• Mümkün olduğunca sık duş almak vücut ısısını dengelemeye yardımcı olur.
• Ağır ve yağlı yiyeceklerden kaçınılmalı, bol miktarda sıvı tüketilmelidir.

Bu önlemler, güneş çarpmasını önlemeye ve sıcak havalarda sağlığınızı korumaya yardımcı olacaktır.

Çığ Tehlikesi ve Korunma

Çığ Nedir?

Çığ, bitki örtüsünden yoksun, engebeli ve eğimli dağlık alanlarda biriken kar kütlesinin iç veya dış etkenlerle hızla aşağı kaymasıdır.Kar tabakalarının özellikleri birbirinden farklı olduğu için çığ, bazen bir tabakanın diğer tabaka üzerinde kaymasıyla veya tüm tabakaların zeminden koparak topluca hareket etmesiyle oluşur.

Türkiye’de Çığ Tehlikesi

Türkiye’nin özellikle kuzey, kuzeydoğu ve doğu bölgeleri, çığ oluşumuna elverişli dağlık alanlara sahiptir. Ortalama yüksekliği 1000 metreyi geçen bu bölgelerde, çığ olayları yerleşim yerleri, yollar, turistik tesisler ve devlet yatırımları için büyük bir tehdit oluşturur. Çığ felaketleri, sosyal ve ekonomik açıdan da ciddi olumsuzluklara yol açmaktadır.

Çığ Anında Alınabilecek Önlemler

Eğer Çığa Yakalanırsanız

Çığ genellikle çok hızlı gelişir ve hareket eder. Bu yüzden, fark edildiği anda hızlı ve soğukkanlı hareket edilmelidir.

Eğer dışarıda bulunuyorsanız:

• Çığın kenar kısımlarına ulaşmaya çalışarak daha az yoğun olduğu bölgeye yönelin.
• Bağırarak veya ses çıkaran araçlarla (korna, ıslık, siren) çevrenizdekileri uyarın.
• Eğer kayak yapıyorsanız kayakları ve batonları çıkarıp atın, güvenli bir yere tutunmaya çalışın.
• Yüzme hareketi yaparak karın üstünde kalmaya çalışın.
• Nefes alabilmek için elinizle ağız ve burun çevresinde hava boşluğu oluşturun.
• Çığ durmadan hemen önce, bacaklarınızla yere sert bir itiş yaparak yukarı çıkmaya çalışın.
• Çığ altında kaldıysanız, sesiniz duyulmazsa bile hareket ederek kurtarıcıların sizi fark etmesini sağlayın.

Araç İçindeyseniz:

• Motoru kapatın ve ışıkları söndürün.
• Oksijeni korumak için sigara içmeyin ve ateş yakmayın.
• Varsa telsiz ile yardım çağrısı yapın.
• Korna çalarak veya ışık kaynağı kullanarak yerinizi belli edin.
• Elinizde sopa veya çubuk varsa yukarı doğru batırarak dışarıdan görülmesini sağlayın.
• Araçtan çıkmak güvenli değilse içeride kalın.

Çığ Sonrası Yapılması Gerekenler

112‘yi arayarak yetkililere en kısa sürede haber verin:

Çığdan etkilenen bölgelerde bulunan ormanlık alanlarda yangın çıkabileceğini unutmayın ve yetkililere bildirin. Kurtarma çalışmaları sırasında dikkatli olun ve bilinçsiz müdahalelerden kaçının.

Baca Gazı Zehirlenmelerinden Korunma

Kış aylarında sıkça rastlanan sobadan sızan gaz nedeniyle meydana gelen zehirlenmeler, bilinçli soba kullanımıyla önlenebilir.

Güvenli Soba Kullanımı İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Yatmadan önce soba tamamen söndürülmeli ve içinde kalan yanmış ya da yarı yanmış kömür, odun gibi yakacak malzemeler dışarıya çıkarılmalıdır.
• Lodos, fırtına gibi hava akımını olumsuz etkileyen hava koşullarında soba yakılmamalıdır.
• Genel güvenlik kurallarına uyulmalıdır: İtfaiye Müdürlüğü’nden soba yakma usulleri öğrenilmeli ve kurallara uygun şekilde soba kullanılmalıdır.
• Sobada yalnızca uygun yakıtlar (kömür, odun vb.) kullanılmalı, kömür tam tutuşmadan soba uyutulmamalıdır.
• Yanan ateşin üzerine doğrudan kömür eklenmemeli, bunun yerine dolu bir kova ile değiştirme yöntemi tercih edilmelidir.
• Sobanın hava girişleri tamamen kapatılmamalıdır.
• Bacalar düzenli olarak temizlenmeli, hava akımını sağlayacak şekilde çevredeki yapılardan daha yüksek olmalıdır. Gerekirse aspiratör kullanılmalıdır.
• Soba borusu ve dirsekleri belirli periyotlarla temizlenmelidir.
• Kullanılan sobalar ve kazanlar TSE standartlarına uygun olmalıdır.
• Baca ve borularda zift ve katran oluşumunu önlemek için soba, bacaya uygun mesafede konumlandırılmalı ve mümkün olduğunca az dirsek kullanılmalıdır. Yatay borular, bacaya doğru %10 eğimli olacak şekilde yerleştirilmelidir.

Zehirlenme Durumunda Yapılması Gerekenler

• Zehirlenen kişiyi hemen temiz havaya çıkarın.
• Mümkünse oksijen gazı verin ve acil sağlık hizmetlerine haber verin.
• Eğer kişi nefes almıyorsa, yardım gelene kadar suni teneffüs yapın.
• Bulunduğunuz ortamı hızla havalandırın. Pencere ve kapıları açarak temiz havanın içeri girmesini sağlayın.
• Zehirlenmenin nedenini tespit edin ve tekrar yaşanmaması için gerekli önlemleri alın.

Son Olarak: Doğanın gücü karşısında bilinçli ve hazırlıklı olmak, hem kendi güvenliğiniz hem de sevdiklerinizin hayatı için hayati önem taşır. Ani hava değişimleri, doğal afetler ve beklenmedik doğa olayları karşısında hazırlıklı olmak, olası riskleri en aza indirmenin en etkili yoludur. Bu nedenle, meteoroloji uyarılarını düzenli olarak takip etmeli, yetkili kurumların yaptığı yönlendirmelere dikkat etmeli ve gerekli önlemleri önceden almalısınız. Unutmayın, bilinçli bir birey olarak alacağınız küçük tedbirler büyük felaketlerin önüne geçebilir. Kendinizin ve sevdiklerinizin güvenliği için her zaman lütfen tedbirli olun, doğaya karşı bilinçli hareket edin!

Kerim Yarınıneli/KerimUsta.com

Dip Not:

Türkiye’de acil durum hizmetlerine erişim, 112 Acil Çağrı Merkezi numarası altında birleştirilmiştir. Bu sayede, polis, jandarma, itfaiye, sağlık hizmetleri ve orman yangını ihbarı gibi acil durumlarda tek bir numara üzerinden yardım alabilirsiniz.

Önceden kullanılan 155 (Polis), 156 (Jandarma), 177 (Orman Yangını İhbar Hattı) ve 179 (Alo Valilik) gibi numaralar, 112 numarası altında toplanmıştır. Bu nedenle, herhangi bir acil durumda doğrudan 112’yi aramanız yeterlidir.

Ayrıca, işitme engelli bireyler için Engelsiz 112 uygulamasıyla işaret dili bilen personel aracılığıyla hizmet sunulmaktadır. e-Çağrı hizmeti sayesinde ise kaza yapan araçlara otomatik olarak bağlanarak kazazedelere hızlı yardım ulaştırılabilmektedir.

Kaynaklar:

• MGM –Meteorolojik Olaylar ve Korunma Yöntemleri