Esans ve Koku Hakkında Bilgi

Esans hammaddeleri

Esans hammaddeleri menşei bakımından iki grupta toplanır:

• Natürel Ham maddeler
• Kimyasal Hammaddeler

Naturel Hammaddeler, genellikle tek bir kokulu bitkiden fiziksel metotlar ile elde edilen az-çok uçucu olan ürünlerdir. Bu maddelerin uluslararası adı Essential Oil, ülkemizde kullanılan isimleri Uçan yağ veya Eterik yağ’dır.

Essential oil; bitkilerin çiçek, yaprak, meyve, tohum, gövde ve köklerinden elde edilirler. Örneğin;

• Çiçeklerden ; gül, yasemin, menekşe, portakal çiçeği
  Yapraklardan ; biberiye (rosemary), defne, fesleğen (basil)
  Meyvelerden ; portakal, limon, mandalina
  Tohumlardan ; anis oil(anason), carrot oil (havuç tohumu)
  Gövdelerden ; tarçın (cinnamon), styrax, çam oil
  Köklerden ; orris oil (zambak)

Hayvansal menşeyli natürel maddelerde civet, costorium oil ve musctur. Bu maddeler Himalaya dağlarında yaşayan bir cins kedi ve keçinin genital organlarından elde edilmektedir.

Ülkemiz çok çeşitli iklim kuşakları ve de çeşit açısından zengin bir bitki örtüsüne sahip olunmasına rağmen, bitkisel menşeli natürel hammadde üretimi yeteri kadar yapılamamaktadır.

Çünkü bu konuda henüz gerekli zirai araştırma yapılarak kültür bitkileri üretilmemektedir. Yalnızca doğa bitkilerinden üretilen bazı eterik yağların üretimi yapılmaktadır. Üretilen bu ürünlerin kimyasal özelliği de o yıl ki iklim şartlarına bağlı olarak değişiklikler gösterdiğinden hiçbir zaman standart özelliklerde üretilmesi mümkün olamamaktadır. Oysa esansta, ürün kalitesinin standardı ve bu standardın devamlılığı açısından; formülasyonda kullanılan hammaddelerin, özelliklerinin standart olması kaçınılmaz ve de gerekli bir zorunluluktur.

Ülkemizde üretilen eterik yağlar şunlardır;

• Defne yaprağı yağı(lauriel leaf oil),
• Kekik yağı, anis oil (anason yağı),
• Biberiye yağı,
• Gül yağı (rose oil)
• Sığala (styrax).

Styrax tüm dünya esansçılarının fixatif amaçla kullanıldığı çok önemli bir maddedir. Dünyada ancak iki ülkede yetişebilen Günlük ağacından üretilmektedir. Bu ülkelerden bir tanesi Türkiye’dir ve yapılan üretimin tamamına yakını yurtdışına ihraç edilmektedir.

Sığala yağının (sytrax) üretimi, sanayi şeklinde olmayıp kişilerin evlerinde kendi imkanlarıyla ilkel metotlarla yapılmaktadır. Bir diğer önemli natürel hammadde üretimimizde gül yağı üretimidir. Bu üretim bildiğimiz klasik imbikleme sistemi (su buharı) ile Isparta Bölgesinde yapılmaktadır. Türk gül yağları dünya pazarlarında büyük beğeni ile aranılmaktadır. Natürel hammaddelerin en büyük üreticileri bitki örtüsü zenginliği olan ülkelerdir. Hindistan, Brezilya, ve Çin ilk sıralarda olan ülkelerdir.

Essential oil eldesi için aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır:

• Su Buharı Destilasyonu
• Solvent Ekstraksiyonu
• Enfleurage
• Maserasyon
• Pres
• Ultrasonik Dalga

Su buharı destilasyonu: Bu yöntem ısıya dayanıklı ve verimi çok düşük olmayan bitkilerde kullanılır.( En önemli örnek gül)
Solvent ekstraksiyonu: Daha ucuz sistemdir. Bitki yaprak, gövde ve köklerinin, meyvelerin ve yosunların, benzen, benzen+aseton, benzen+petrol eteri, benzen+alkol karışımı gibi solventlerle, sıvı butan ve sıvı karbondioksit gazı ile yapılır. Elde edilen madde ‘conkret’tir. Conkret, saf alkol ile alçak basınç altında destile edildiğinde ‘absolue’ ürün elde edilir.
Enfleurage: Soğuk işlemdir. Isıya dayanıksız ve verimi düşük olan bitkilerde uygulanır. Saf ve kokusuz katı yağlar çiçek petalleri ile cam levha üzerinde karıştırılır ve 24 saat bekletilir. Esansı emen yağ, alkol ile ekstrakte edilir. Eterik yağ bitkisel mum ve diğer bitkisel maddeleri de içerdiğinden yarı katıdır. Conkret olarak tanımlanır. Pahalı bir yöntemdir. Fransa’nın GRASSE bölgesinde uygulanırdı.
Maserasyon: Sıcak işlemdir. Çiçek petalleri 40-60°C deki yağ karışımında 1-2 saat süre ile tutulup, yağ bir solvent ile ekstrakte edilir. Toplanmalarından sonra çok kısa sürede bozulan çiçeklerde uygulanır. Bu yöntemle elde edilen ürün concret tipi bir üründür.
Pres: Turunçgil meyvelerinin kabuklarına uygulanır. Meyve suyu fabrikalarında, arta kalan kabuklarda uygulanır.
Ultrasonik dalga: Son teknolojik yöntemdir. Ultrasonik dalgalarla esans içeren keseciklerin dış zarlarını yırtıp, delerek esansı dışarı alma yöntemidir.