Dünyadaki Boğazlar ve Kanallar

Dünyadaki Boğazlar ve Kanallar

Boğaz; iki kara arasında kalan dar denize denir. Dünyanın çoğu denizlerle kaplı olduğundan türlü memleket arasındaki gidip gelmelerde su yolları önemli bir yer tuttuğundan, boğazlar da çeşitli su yollarının birleştiği işlek yerler olmuş, ticaret ve siyaset bakımından önem kazanmışlardır. Yer yüzünde birçok boğazlar vardır.

Boğazlar:

• İstanbul Boğazı: Karadeniz-Marmara Denizi
• Çanakkale Boğazı: Marmara Denizi-Ege Denizi
• Cebeli Tarık Boğazı: Akdeniz-Atlas Okyanusu
• Bab-ül Mendep Boğazı: Kızıldeniz-Hint Okyanusu
• Hürmüz Boğazı: Basra Körfezi-Umman Denizi-Hint Okyanusu
• Messina Boğazı: Tren Denizi-Yunan Denizi
• Magellan (Macellan) Boğazı:  Atlas Okyanusu-Büyük Okyanus
• Malakka Boğazı:  Sumatra Adası ile Malakka (Endonezya-Malezya)
• Sonde Boğazı: Sumatra Adası ile Cava Adası Arasında (Endonezya)
• Dover Boğazı: Manş Denizi (İngiltere-Fransa)
• Bering Boğazı: Bering Denizi- Kuzey Buz Deniz

Kanallar:

• Kiel Kanalı: Baltık Denizi-Kuzey Deniz
• Panama Kanalı:  Atlas Okyanusu-Büyük Okyanus
• Suveyş Kanalı:  Akdeniz-Kızıldeniz

Dünyadaki Önemli Boğazlar

İSTANBUL BOĞAZI
İstanbul Boğazı, Karadeniz ve Marmara Denizi’ni bağlar. Genelde geniş bir “S” harfine benzer şekliyle, kuzey-güney yönünde uzunluğu 30 km’dir. Kuzey ve güney ağızları geniş (kuzeyde Anadolu-Rumeli fenerleri arasın 3,6 km; güneyde Ahırkapı Feneri-Haydarpaşa arası 2,5 km) olmasına rağmen, en dar yeri Anadolu ve Rumeli Hisarları arası olup, 700 m’dir.

Genel olarak 50 m derinliğinde olan boğaz kanalının yer yer 70-80 m’ye varan ve Rumeli Hisarı önlerinde en fazla 110 m’yi bulan bir çukurluğu vardır. İstanbul boğazı kanalı Paleozoik şistleri içerisinde açılmış ve Kuaterner’de deniz basmasına uğramış eski bir akarsu vadisidir

ÇANAKKALE BOĞAZI:
Çanakkale Boğazı, Üst Miyosen yaşlı Çanakkale Havzası’nın hafif kıvrımlı tortulları üzerinde fayların denetimi altında Pliyosen-Alt Pleyistosen’de gelişmiş epijenik (sürempoze) bir akarsu vadisidir. Üst Pleyistosen ve Holosen’de bu vadiyi deniz istila etmiştir.

Boğazın uzunluğu Avrupa kıyılarından Gelibolu Feneri’nden Seddülbahir’deki İlyas Burnu arası 78 km, Anadolu kıyılarında Çardak ile Kum Burnu arası 94 km’dir. Çanakkale Boğazı’nın deniz yüzeyinden uzunluğu ise değerlendirildiğinde 68 km’ye erişilir.

Boğazın en dar yeri KilitbahirÇanakkale arası olup 1,2 km genişliktedir. Burası aynı zamanda boğazın en derin yeridir (106 m). Boğazın en geniş yeri ise 8275 m olup, İntepe kıyıları ile karşı kıyıdaki Domuz Deresi arasıdır. Boğazın Ege ağzı 3,2 km genişlikte, Marmara ağzı ise 3,6 km genişliktedir. Boğazın ortalama derinliği 60 m’dir

CEBELİTARIK BOĞAZI
Cebelitarık Boğazı, coğrafi konum olarak Afrika ve Avrupa kıtaları arasında yer almaktadır. Akdeniz’in Atlas Okyanusu’na çıkışını sağlayan boğaz 60 km uzunluğunda, 44 km genişliğinde ve en dar yeri 14 km’dir. Yılda yaklaşık 7000-7500 geminin geçiş yaptığı boğaz son derece stratejik bir öneme sahip olup, İspanya tarafı İngiltere’nin, Fas tarafı ise İspanya’nın kontrolünde bulunmaktadır. Boğazın en derin yeri 426 metredir

BAB-ÜL MENFEP BOĞAZI
Bab-ül Mendep Boğazı, Asya ile Afrika kıtaları arasında yer almaktadır. Boğaz, Yemen ile Cibuti devletleri arasında Kızıl Deniz’in Hint Okyanusu’na bağlantısını sağlamaktadır. En dar yeri 32 km genişliğinde olan boğazdan yılda yaklaşık 33000 gemi geçiş yapmaktadır.

Bu gemilerin önemli bir kısmını Basra körfez ülkeleri petrollerini taşıyan tankerler oluşturmaktadır. 1869’da Süveyş Kanalı açılarak Kızıl Deniz’in Akdeniz’e bağlanmasıyla Avrupa’yı Asya’ya bağlayan en kısa suyolunun sağlanmasıyla birlikte Cebelitarık ve Bab-ül Mendep boğazlarının önemi kat kat artmıştır.

Boğaz çok stratejik bir konumda yer aldığı için I. Dünya Savaşı’nda Yemen İngilizler tarafından Cibuti ise Fransızlar tarafından işgal edilmişlerdir. Son zamanlarda Somalili korsanlar nedeniyle sıkça gündeme gelen Babül Mendep Boğazı, Avrupa ile Asya kıtaları arasındaki deniz ulaşımını sağlamadaki stratejik önemini korumaya devam etmektedir.

HÜRMÜZ BOĞAZI :
Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi’nin Hint Okyanusu’na bağlantısını sağlamaktadır. Boğazın kuzeyinde İran ve güneyinde ise Umman Ülkeleri Federasyonu bulunmaktadır. Boğazın en dar yeri 38 km genişliğinde, en derin yeri yaklaşık 100 m’dir. Basra Körfezi yaklaşık 800 km uzunluğunda ortalama 40-50 metre derinliğinde, 280 km genişliğindedir.

MESSİNA BOĞAZI:
Messina Boğazı Sicilya adasını İtalya’nın güneyindeki Calabria bölgesinde ayıran boğazdır. En dar noktasında genişliği 3,3 kilometredir. Messina Boğazı’ üzerinde bulunan önemli liman şehirleri Sicilya adasındaki Messina ve ana kıtada bulunan Reggio di Calabria’dır.

BERİNG BOĞAZI:
Bering Boğazı, Asya ile Amerika kıtalarını birbirinden ayıran ancak Kuzey Buz Denizi vasıtasıyla Atlas Okyanusu’yla Büyük Okyanus’u birleştiren bir özelliğe sahiptir. Boğaz Rusya ile ABD (Alaska) arasında yer almaktadır. Boğaz adını 1728 yılında burayı geçen Rus asıllı Danimarkalı kâşif Vitus Bering’den almıştır. Boğazın en dar yeri 92 km genişliğinde derinliği ise 30-50 metre arasında değişmektedir. Gün değiştirme çizgisi boğazdan geçtiği için boğazın iki yakası arasında bir günlük tarih farkı bulunmaktadır. Kuzey Buz Denizi’nin suları kışın donduğu için boğaz daha çok yaz mevsiminde kullanılmaktadır.

MACELLAN BOĞAZI:
Macellan Boğazı, Güney Amerika’nın güneyinde yer almakta olup , Atlas Okyanusu’nu Büyük Okyanus’a bağlamaktadır. 4-37 km arasında değişen genişliğe sahip olan boğazın uzunluğu 686 km’dir.1914 yılında Panama Kanalı açılıncaya kadar Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus arasındaki geçişlerde Macellen Boğazı yoğun bir şekilde kullanılmaktaydı. Panama Kanalı’nın açılması bu boğazın gemi geçiş trafiğini büyük ölçüde azalmıştır. Ancak şiddetli fırtınalar ve gel git seviyelerindeki farklılıklar nedeniyle tehlikeli bir suyolu olmasına rağmen gemiler tarafından öncesi kadar olmasa da yine sıkça kullanılmakta olan bir boğaz olmaya devam etmektedir.

MALAKKA BOĞAZI
Malakka Boğazı, Malezya ile Endonezya arasında yer almakta olup, dünyada en
fazla geminin geçiş yaptığı boğaz olma özelliğini taşımaktadır. Yılda yaklaşık 50000 tankerin geçiş yaptığı boğazdan gemiyle taşınan dünya petrollerinin yaklaşık % 25 bu boğazdan geçmektedir.

Hint Okyanusu ile Pasifik Okyanusu arasında geçişi sağlamakta olup dünyanın en kalabalık üç ülkesi olan Çin, Hindistan ve Endonezya’yı suyoluyla birbirine bağlaması bakımından da ayrı bir önem taşımaktadır. Uzunluğu 805 km, genişliği ise 2.8 km olan boğazda zaman zaman meydana gelen korsan saldırıları deniz ulaşımını olumsuz etkilemektedir.

DOVER BOĞAZI:
Büyük Britanya adasının Avrupadan ayıran dar boğaz. Uzunluğu 185, en dar yeri 31 kilometredir. Bu boğaza Fransızlar Pasde-Clais adını vermişlerdir. Boğazın doğusunda Kuzey denizi, batısında Manş denizi bulunur. Çok eskiden beri, askerî ve iktisadî bakımdan büyük değer taşıyan bir boğazdır.

Dünyadaki Kanallar

KİEL KANALI:
Baltık Denizinde ulaşım açısından önem taşır. Kuzey Denizinde Elbe Irmağı ağzındaki Brünsbüttelkoog’dan, doğuda Baltık Denizi kıyısındaki Kiel limanında yer alan Holtenau’ya kadar 98 km uzanır. İki deniz arasındaki en güvenli, kısa ve ucuz ulaşım yoludur. Genişliği 103 m, derinliği 11 m olan kanalın üzerinde yaklaşık 42 m yükseklikte yedi köprü bulunur.
Kiel KanalıKanal, 1887-95 arasında, kuzeye gidecek savaş gemilerine kestirme bir yol sağlamak amacıyla yapıldı. Daha önce gemiler Danimarka’nın çevresini dolaşmak zorundaydı. 1907-14 arasında genişletilerek büyük savaş gemilerinin geçişine elverişli hale getirildi.

O dönemde adı Kaiser-Wilhelm olan kanal, I. Dünya Savaşı öncesinde Alman hükümetine aitti. 28 Haziran 1919’da imzalanan Versailles Antlaşması ile uluslararası statü kazandı, ama yönetimi Almanlarda kaldı. Kanal trafiği, yalnızca genel polis, ulaşım, sağlık ve gümrük kurallarına uygun biçimde işleyecekti. Adolf Hitler 1936’da bu hükümleri tanımadığını ilan etti. II. Dünya Savaşı’ndan sonra kanal Schleswig-Holstein eyaletinde {Land) kaldı ve seyrüsefer özgürlüğü tanıyan Versailles Antlaşması koşulları yeniden uygulamaya kondu.

PANAMA KANALI:
Panama Kanalı, Orta Amerika’nın en güney ülkesi Panama topraklarında yer alır ve Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanus’unu birbirine bağlayan su yolu.Kanalın yapımı,tarihin en büyük ve en zor mühendislik projelerinden bir olmuştur. Gemicilik üzerindeki etkileri ise, Güney Amerika kıtasının en güney ucu olan Horn Burnu’ndan dolaşma külfetini ortadan kaldırmış olması nedeniyle çok önemlidir.anama’da bir kanal inşa etme fikri 1500’lü yıllara kadar giderse de, ilk ciddi çalışmalar, Fransızların öncülüğünde 1880’de başlamış fakat bir sonuç vermemiştir. İnşaat ABD tarafından tamamlanmış ve kanal 1914’te hizmete açılmıştır. 77 kilometre uzunluğundaki kanalın yapımı sırasında, sıtma ve sarı humma gibi hastalıklardan büyük toprak kaymalarına kadar her türlü güçlükle karşılaşılmış ve yaklaşık 27.500 kanal çalışanı bu süreçte can vermiştir.

Bugün New York’tan San Francisco’ya giden bir geminin, Panama kanalını kullanarak 9.500 km yol yapması, Horn Burnu’nun dolaşılmasını zorunlu kılan eski günlerdeki 22.500 km yola oranla büyük bir kolaylıktır. Açılışından 2002 yılına dek, yaklaşık 800.000 geminin geçtiği tahmin edilen Panama Kanalı’ndan her yıl 14.000’den fazla gemi geçmekte olup taşınan yük miktarı 203 milyon tonu bulmaktadır. Kanal boyunca yolculuk yaklaşık 9 saat sürmektedir.

SÜVEYŞ KANALI:
Süveyş KanalıSüveyş Kanalı (Arapça: قناة السويس‎, Okunuşu: Qanā al-Suways). Akdeniz ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayan yapay suyoludur. Sina Yarımadası’nın batısındadır. 163 kilometre uzunluğunda ve en dar yerinde 300 metre genişliğindedir. Kanal, Afrika çevresinde dolaşmaya gerek kalmadan Asya ile Avrupa arasında deniz taşımacılığı yapılmasını sağlar.

Dünya’nın önemli kanallarından birisi arasında yer alır. Eski gemiciler ticarette çok uzun yol ve mesafe kat ettikleri için böyle bir kanal yapma gereksiniminde bulunmuşlardır.Süveyş Kanalı’nın açılmasında Osmanlı İmparatorluğu’nun da büyük önemi vardır.

Mısır topraklarında bulunan ve Akdeniz ile Kızıldeniz’i birleştiren 161 km uzunluğunda yapay suyolu. Kanalın genişliği 70-125 m arasında değişmektedir. Derinliği 11-12 m’dir. Su kesimi 10,36 m’den fazla olan gemiler kanaldan geçemez. 1951 yılında trafiği kolaylaştırmak amacıyla el-Kantara ile el-Firdan arasında 13,5 km lik bir yan geçit açılmıştır.

Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldır.Diğer kanallarla karşılaştırıldığında kaza oranı hemen hemen sıfırdır. Gece ve gündüz geçiş yapılabilir.