Çiğneme Çubuğu-Misvak Hakkında Bilgiler

Çiğneme Çubuğu-Misvak

Dünyanın çeşitli yerlerinde değişik ağaçlardan elde edilen çiğneme çubukları, mahallî isimleriyle ağız temizliğinde kullanılır. Çiğneme çubuklarını ilk defa Babiller’in kullandığı söylenir. Daha sonra Yunanlılar, Romalılar, Yahudiler, Mısırlılar ve Müslümanlar tarafından da kullanılmıştır.

Orta Doğu ülkelerinde çiğneme çubuklarının en büyük kaynağı Arak (Salvadora Persica) ağacıdır. Batı Afrika’da limon (citrus aurantafolia) ve portakal (Citrus sinensis) ağaçlarından elde edilen çiğneme çubukları Amerika’da sinameki (Cassia sieberianba) köklerinden elde edilir. Sarısalkım (Cassia sieberianba) denen ağaç da bazı bölgelerde kullanılmaktadır (Sierra Leone).

Bundan yaklaşık 1400 yıl önce âlemlere rahmet olarak gönderilen Kainatın Efendisi Peygamberimiz (s.a.v.), beden ve bu arada ağız ve diş sağlığına dikkat çekerek: “Misvak kullanınız. Çünkü o ağzı temizler ve Allah’ın (c.c.) rızasına vesile olur” buyurmuştur. Diğer bir hadis-i şeriflerinde de: “Eğer ümmetimin üzerine zahmet vermeyecek olsaydım her namazda misvak kullanmayı emrederdim.” buyurmuştur.

Bizim ülkemizde de Arak ağacından elde edilen ve misvak diye bilinen çiğneme çubuğu kullanılmaktadır. Arak veya Salvadora persica diş fırçası ağacı (tooth brush tree) olarak da adlandırılır. Misvak, İngilizce doğal diş fırçası (the natural tooth-brush) olarak da anılır. 12-15cm’lik çubukların 2cm kadar uç kısmının kabuğu soyularak bu kısım su içine konur. Birkaç saat suda bekletildikten sonra çıkarılır, dişler arasında lif haline gelene kadar çiğnenir. Fırça kılları gibi lif lif olunca kullanılacak hale gelir. Bu işlemden dolayı yanlış olarak çiğneme çubuğu diye adlandırılır. Aslında bu terim yanlıştır. Çünkü misvak çiğnenerek değil, fırça gibi kullanılır.

İslam dini açısından misvak, Hanefi Mezhebi’ne göre abdestin Şafii Mezhebi’ne göre ise namazın sünnetidir. Yani kullanılması sevaptır. Yine İslam dinine göre diş sağlığının yanı sıra birçok fizyolojik faydaları da vardır.

Dişle İlgili Faydaları:

Dişetlerini kuvvetlendirir, etkili bir şekilde plağı uzaklaştırır, dişleri beyazlatır, çürükleri önler, dişleri temizler ve beyazlatır, kötü kokuyu giderir, diş ağrılarını giderir.

Fizyolojik Faydaları:

Tat duyusunu geliştirir, zihni ve zekayı kuvvetlendirir, sindirime yardımcı olur, görmeyi kuvvetlendirir, vücudun bütününe faydası vardır, sürekli kullananların yüzlerine parlaklık verir.

Bilimsel Olarak Misvakın Yararı Üç Şekilde İzah Edilir:

Fibrillerin mekanik etkisi, misvaktan salgılanan kimyasal maddelerin etkisi ve bu ikisinin kombinasyonu şeklinde açıklanır.

Misvak, kalem tutar gibi veya fırça tutar gibi tutularak kullanılır. Fırçadan daha uzun süreli tatbiki söz konusudur (beş-on dk.). Yukardan aşağı hareketler şeklinde kullanıldığından, dişlerin fasiyal yüzleri daha iyi temizlenir.

Kimyasal analizi, misvakın trimethylamine, salvadorine, chloride, fluoride, silica, sulphur, vitamin C, saponins tannins, flavenoids ve steroller gibi çeşitli oral sağlığa faydalı maddeler içerdiği rapor edilmiştir.

Bazı Çalışma Sonuçları:

Gazi ve arkadaşları, misvakın günde beş kez kullanılmasıyla plak birikiminin etkili bir şekilde azaldığını rapor etmişlerdir. Darout ve arkadaşları, misvak içerisinde (sulu özlerinde) chloride, sulphate, thiocyanate ve  nitrate gibi bazı antimikrobiyal aniyonik bileşiklerin olduğunu bildirmişlerdir.

Elvin-Lewis misvakın antimikrobiyal etkisini tükürük peroksidaz içermesine bağlar.

Tükürük örneklerinde Streptococcus mutans’ın misvak kullananlarda fırça kullananlara göre daha da azaldığı bildirilmiştir. Ayrıca misvağın, içerdiği kloritten dolayı, tükürük pH ‘sını da düşürdüğü rapor edilmiştir.

Bu stikler (misvak çubukları), dişlerde meydana gelen plağı hem mekanik olarak, hem de plağı teşkil eden maddelerle kimyevi reaksiyona girmek suretiyle temizliyor. Bu çubukların dişleri beyazlatan ve koruyan florür, silikon, alkoloidler, uçucu nebati yağlar, reçine, sakızlar, taninler ve antrakinonlar ihtiva ettiği, dişleri temizlemenin yanı sıra diş etlerini stimüle edip, şişme ve kanamaları iyileştirdiği anlaşılmıştır.

Misvakın faydaları 30dan fazladır. En aşağısı sıkıntıyı giderir, en iyisi de ölürken şehadet getirmeyi hatırlatır. Misvak, ölümden başka her derde şifadır. Sırat üzerinde yürümeyi de kolaylaştırır, yaşlanmayı da yavaşlatır.

Misvak ağzı temizler, gözü cilalandırır, ağız kokusunu ve kirini giderir, dişleri beyazlatır. Diş etlerini kuvvetlendirir. Yemeği hazmettirir, balgamı keser. Namazın sevabını artırır. Kur’an-ı kerim yolu olan ağzı temizler. Ağız kokusunu güzelleştirir, fesahati artırır, mideyi takviye eder, şeytanı perişan eder, sevabları çoğaltır, safrayı keser. Baş damarlarını yatıştırır, ağrısını dindirir ve ruhun çıkmasını kolaylaştırır.

Peygamber efendimiz, her zaman yanında ayna, tarak ve misvak taşırdı. Eshab-ı kiram, savaşlarda bile misvaklarını kullanmayı ihmal etmezlerdi. Misvak; dişler sararınca, ağzın kokusu değişince, uykudan uyanınca, namaza kalkınca, eve girince, toplantılara giderken, Kur’an okumaya başlarken ve bir de abdest alırken kullanmak müstehabdır.

İmam-ı a’zam hazretleri, (Misvak kullanmak, dinin sünnetlerindendir) buyurdu. Misvakı kullanmanın en az miktarı üst dişlere üç, alt dişlere de üç defa sürmektir. Misvaklarken dişlerin içi, dışı, üst ve alt kısımları ovuşturulur. Misvakı sağ elle kullanmalıdır. Misvakı avucunun içine almamalı ve emmemeli. Misvak, sağ elin küçük ve başparmağı altta, diğer üç parmak üstte olarak tutulur.

Misvaka başladığında ağızdaki yaşlığı yutmak bazı hastalıklara faydalıdır. Daha sonraki yaşlıklar yutulmaz. Yutulursa vesveseye sebep olur. Kullandıktan sonra misvakı yıkamalıdır. Yıkanmazsa şeytan kullanır. Misvakı yere yatırmamalı, ağız kısmı aşağıya gelecek şekilde dikine koymalı. Misvak, çok yaş, çok kuru ve bir karıştan uzun olmamalı! Kalınlığı küçük parmak kalınlığında olmalı. (Reddül muhtar)

Erak ağacından yapılan misvak diğerlerine tercih edilir. Bu ağaç Türkiye’de yoktur. Erak ağacı bulunmadığı zaman zeytinden de yapılır. Nar dalından misvak olmaz.

Dünya Sağlık Örgütü, 1987 senesinde,  oral hijyen uygulamalarında misvakı fırçaya alternatif bir araç olarak kabul eder ve tavsiye eder.

Misvak ile ilgili Hadis-i şerifler:

• Misvak kullanarak kılınan namaz, misvaksız kılınan namazdan 70 kat üstündür. [İ. Neccar]
• Cebrail aleyhisselam, misvak kullanmayı o kadar tavsiye etti ki, misvakın farz olacağından korktum. [İbni Mace]
• Eğer ümmetime güçlük vermeyeceğini bilseydim, her namaz için abdest almalarını ve her abdestte misvak kullanmalarını emrederdim. [Buhari, Müslim]
• Gece namazı için kalkınca, ağzınızı misvakla temizleyin! Çünkü bir melek, namazda Kur’an okuyanın ağzına yaklaşarak dinler. [Deylemi]
• Ağzınız Kur’an yoludur, misvakla temizleyin. [Ebu Nuaym]
• Peygamberlerin beş sünneti: Hayâ, hilm, hacamat, misvak, güzel koku. [Taberani]
• Misvak erkeğin fesahatini [konuşma güzelliğini] artırır. [İ. Adiy, Hatib]
• Misvak; ağzı temizler, görmeyi keskinleştirir, diş etlerini güçlendirir, dişleri beyazlaştırır ve çürümeyi önler, hazmı kolaylaştırır, mideye sıhhat verir, balgamı keser, hasenatı artırır. Misvak kullanan, Allahü teâlâyı razı eder, melekleri sevindirir. [Ebu Nuaym]
• Mübarek bir ağaç olan zeytinden yapılan misvak ne güzeldir. O benim ve benden önceki Peygamberlerin misvakıdır. [Taberani]
• Zeytinden de olsa, misvak kullanmayı ihmal etmemelidir. Çünkü misvak, yaşlanmayı yavaşlatır, gözün görmesini kuvvetlendirir, ağız kokusunu giderir. Daha birçok faydası vardır. (Redd-ül-muhtar)

Misvak ile ilgili soru ve cevaplar

• Namaz kitabında, abdest alırken dişleri misvak ile temizlemek müstehabdır denirken, abdestin sünnetleri bahsinde ise, misvak önemli sünnet deniyor. Burada bir çelişki yok mu? Abdest alırken dişleri temizlemek, fırçalamak sünnettir. Bunu misvak ile yapmak müstehabdır, daha iyidir. Yani misvak kullanılınca hem sünnet yerine geliyor hem müstehab, parmakla veya diş fırçası ile dişler temizlenirse sadece sünnet yerine gelir. Bu sünnet misvakla yapılınca ayrıca müstehab sevabı da alınıyor.
• Misvakların ucunu yumuşatırken tel tel haline getiremiyorum. Ne kadar kullansam da tahta parçası gibidir. Kıl haline getiremiyorum. Ne yapmalıyım? Yeni alınan misvakın ucu hafifçe çekiçle dövülünce tel tel ayrılır. Suya koymak gerekmez. Her zaman kullanılır
• Misvak sadece abdestte mi sünnettir? Misvak her zaman kullanılır. Bilhassa yataktan kalkınca namaza dururken, yemek yedikten sonra ve abdeste başlarken, daha çok kullanılır.
• Abdest alırken misvak ne zaman kullanılır? Abdeste başlarken.
• Misvak, dişlere üçten fazla sürülse sünnete aykırı olur mu? Hayır, olmaz.
• Takma dişe misvak sürmekle sünnet ifa edilmiş olur mu? Evet olur.
• Dişsiz kişi, misvakı damağına sürse, sünnet sevabı alır mı? Evet, alır.
• Misvak, kısalınca da kullanılır mı? Evet, kullanılır.
• Kadınların misvak kullanmaları caiz mi? Evet. Sakız çiğnemeleri misvak yerine geçer.
•  Abdest alırken, misvak yoksa ne yapmak gerekir? Dişleri, yemekten sonra ve abdest alırken temizlemek sünnettir. Bu sünneti, misvak ile yapmak ayrıca müstehabdır. Misvak bulunmazsa, fırça ile, fırça da bulunmazsa parmaklar ile temizlemelidir. Sağ elin başparmağı, sağ yandaki dişler üzerine; ikinci küçük parmağı, yani işaret parmağı da, sol dişler üzerine üç defa sürerek temizlenir. (S. Ebediyye)
• Misvak parçalarını yutmakta mahzur var mıdır? İsteyerek yutulmaz. İstemeden yutulursa mahzuru olmaz.
• Misvak nasıl kullanılır? Yukarıdan aşağı ve aşağıdan yukarı doğru veya enine de sürülebilir.
• Misvak kullanmanın, birçok faydasının olduğunu duydum. Bir de, ölürken kelime-i şehadeti hatırlamaya sebep olduğu doğru mudur? Evet, ölürken kelime-i şehadeti hatırlamaya, imanla ölmeye sebep olur. (Dürr-ül-muhtar, Merakıl-felah haşiyesi, Siracül-vehhac, Miftah-ul-Cennet)

FAYDALARI

• Resûlullah’ın mühim bir sünneti yerine gelmiş olur.
• Allah’ın rızasına vesîledir.
• Ağız temizliğini sağlar.
• Dişleri parlatır, diş etlerini kırmızı kılar.
• Ağız sağlığını korur, ağız kokusunu giderir.
• Dişlerin sağlamlığını artırır, diş taşlarını önler.
• Diş etlerini kuvvetlendirir.
• Diş çürümelerini önler.
• Zekâyı artırır.
• Sesi güzelleştirir, konuşmayı kolaylaştırır.
• Göze kuvvet verir.
• Son nefeste kelime-i şehâdeti hatırlattırır.
• İhtiyarlığı geciktirir.
• Mideyi takviye edip, mide hastalıklarını önler.
• Hazmın kolaylaşmasını sağlar.
• Can çekişmeyi kolaylaştırır.
• Bedenin rutubetini keser.
• Sevabı artırarak ömrü bereketli kılar.