Bor Madeni Hakkında Bilgiler

Bor Madeni

Dünyada toplam bor rezervi 1,176 milyon tondur. Dünyadaki bor yatakları Türkiye, Rusya ve ABD’de bulunmaktadır. Bu üç ülkenin rezerv dağılımına bakıldığında toplam rezervin %72’sinin Türkiye’de bulunduğu görülmektedir.

Bor madenleri bor elementi içeren minerallerdir. Periyodik sistemin üçüncü grubunun başında bulunan ve atom numarası 5 olan bor elementi, kütle numaraları 10 ve 11 olan iki karalı izotopdan oluşur. Elementel bor 1808 yılında Fransız kimyacı Gay-Lussac ile Baron Louis Thenard ve İngiliz kimyacı Sir Humpry Davy tarafından bulunmuştur.

Bor Fiziksel Özellikleri

• Faz: Katı
• Yoğunluk (yakın oda sıcaklığı): 2.34 g/cm3 2,34 g/cm3
• Erime noktası Sıvı yoğunluğu:2.08 g/cm3 2,08 g/cm3
• Erime noktası: 2349 K (2076°C, 3769°F) 2349 K (2.076 ° C 3.769 ° F)
• Kaynama noktası: 4200 K (3927°C, 7101°F) 4.200 K (3.927 ° C 7.101 ° F)
• Isı füzyon: 50.2 kJ/mol 50,2 kJ / mol
• Buharlaşma ısısı: 480 kJ/mol 480 kJ / mol
• Isı kapasitesi: (25°C) 11.087 J/(mol-K) (25 ° C) 11,087 J / (mol-K)]

Bor yeryüzünde toprak, kaylar ve suda yaygın olarak bulunan bir elementtir. Toprağın bor içeriği genelde ortalama 10-20 ppm olmakla birlikte ABD’nin Batı bölgelerin ve Akdeniz’den Kazakistan’a kadar uzanan yörede yüksek konsantrasyonda bulunur. Deniz suyunda 0,5-9,6 ppm, tatlı sularda ise 0,01-1,5 ppm aralığındadır. Yüksek konsantrasyonda ve ekonomik boyutlarda bor yatakları, değişik metal borat bileşikleri olarak daha çok Türkiye ve ABD’nin kurak, volkanik ve hidrotermal aktivitesi olan bölgelerde bulunmaktadır.

Bor Atom Özellikleri

• Kristal yapısı: Rhombohedral Rhombohedral
• Yükseltgenme: 3 (mildly acidic oxide) 3 (hafif asidik oksit)
• Elektronegatiflik: 2.04 (Pauling scale) 2,04 (Pauling ölçeği)
• İyonlaşma enerjileri
• 1st: 800.6 kJ/mol 1.: 800,6 kJ / mol
• 2nd: 2427.1 kJ/mol 2nd: 2427,1 kJ / mol
• 3rd: 3659.7 kJ/mol 3rd: 3659,7 kJ / mol
• Atom yarıçapı: 85 pm 85 am
• Atom yarıçapı (hes.). 87 pm 87 am
• Kovalent yarıçapı: 82 pm 82 am

Tarihte ilk olarak 4000 yıl önce Babiller Uzak Doğu’dan boraks ithal etmiş ve bunu altın işlemede kullanmışlardır. Mısırlıların da boru; mumyalamada, tıpta ve metalurji uygulamalarında kullandıkları bilinmektedir. Eski Yunanlılar ve Romalılar boratları temizlik maddesi olarak kullanılmış, ilaç olarak ilk kez Arap doktorları tarafından M.S 875 yılında kullanılmıştır. Borik asit 1700’lü yılların başında borakstan üretilmiş,1800’lü yılların başında ise elementel bor elde edilmiştir.

Yurdumuzda ilk bor yatağı 1815 yılında Balıkesir ili Susurluk ilçesinin Ildız(Yıldız) köyünde bulunmuştur.
Bor minerallerinin bileşimleri ve yapısal özellikleri büyük oranda farklılık göstermesine karşın bor mineralleri genellikle Ca,Na ve Mg boratlar olarak görülürler. Birçok ekonomik bor yataklarının ana bileşenleri Ca ve Na boratlardır.

Doğada yaklaşık 230’dan fazla bor minerali mevcut olup, ticari öneme sahip olan bor mineralleri; tinkal, kolemanit, kernit, üleksit, pandermit, borasit, szaybelit, hidroborasit gibi minerallerdir. Bor mineralleri, yapılarında farklı oranlarda bor oksit(B2O3) içerirler.

Başlıca Bor mineralleri

• Tinkal: Na2B4O7.10 H2O
• Kernit: Na2B4O7.4H2O
• Kolemanit: Ca2B6O11.5H2O
• Üleksit: NaCaB5O9.8H2O
• Datolit: Ca2B2O5.Si2O5.H2O
• Hidroborasit: CaMgB6O11.6H2O

Dünyadaki önemli bor yatakları Türkiye, ABD ve Rusya’da yer almaktadır. Dünya toplam bor rezervi sıralamasında Türkiye %72’lik pay ile ilk sıradadır. Dünyadaki en önemli bor üreticileri; Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Türkiye) ve Rio Tinto (ABD)’dur. Bu iki kuruluş dünya bor üretiminin yaklaşık %70’ini gerçekleştirmektedir. Bor madeni yataklarının bulunduğu ülkeleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

• Amerika Birleşik Devletleri (özellikle California)
• Türkiye
• Şili
• Arjantin
• Iran
• Rusya