Ayak ile İlgili Deyim ve Atasözleri

İçinde “Ayak ” kelimesi geçen deyim ve atasözlerini bir araya getirerek kendi çapımda kısa açıklamaları ekledim. Aklıma geldikçe konuyu güncelleyeceğim. Umarım ihtiyacı olanlara faydası olur.

• Akılsız başın cezasını (zahmetini) ayak çeker (Atasözü) Bir işte düşüncesizce davranan kişi her türlü olumsuz sonuca katlanır.
• Atlar nallanırken kurbağalar ayak uzatmaz(Atasözü) Küçükler büyüklerin yanında hadlerini bilmelidir.
• Ayağı (ayakları) dolaşmak(Deyim) Yürürken telaştan ayakları birbirine takılmak.
• Ayağı (ayakları) suya ermek(Deyim) Bir gerçeği anlayarak aklı başına gelmek.
• Ayağına (ayaklarına) kapanmak(Deyim) 1) Alçalırcasına yalvarmak. 2) Bağışlanmak için yalvarmak.
• Ayağını (ayaklarını) öpeyim(Deyim) ‘Yalvarırım’ anlamında kullanılan bir söz.
• Ayağını (ayaklarını) sürümek(Deyim) 1) Verilen bir işi ağırdan almak; 2) Bir yerden uzaklaşmak üzere bulunmak; 3) Halk inanışına göre bir kimse gelirken ardından başkalarının da gelmesine yol açmak; 4) Ölmek üzere olmak.
• Ayağının (ayaklarının) altını öpeyim(Deyim) ‘Yalvarırım’ anlamında kullanılan bir söz.
• Ayak açmak (vermek)(Deyim) Aşıklar arasındaki tartışmalarda veya sıralı söyleyişlerde söze başlamak amacıyla kelime, kelimeler takımı, dize, beyit ile konuyu belirtmek.
• Ayak almadık taş olmaz, başa gelmedik iş olmaz(Atasözü) İnsan, yaşamı boyunca çeşitli engellerle ve güçlüklerle karşılaşır.
• Ayak almak(Deyim) Çalınan çalgıya uymak.
• Ayak atmak(Deyim) 1) Girmek. 2) İlk kez gitmek.
• Ayak bağı olmak(Deyim) Bir yere gidilmesine veya bir işin yapılmasına engel olmak: Bu çocuk bana ayak bağı oluyor.
• Ayak basmak(Deyim) 1) Bir yere varmak, ulaşmak. 2) Girmek, gelmek, uğramak. 3) Mesleğe girmek; 4) bir yere bağlanmak.
• Ayak basmamak(Deyim) Bir yere hiç uğramamak.
• Ayak çekmek(Deyim) Kandırmaya çalışmak, avutmak.
• Ayak diremek(Deyim) Bir düşünceyi, bir davranışı sonuna kadar sürdürmek, kendi tutumundan şaşmamak.
• Ayak oyununa gelmek(Deyim) Kandırılmak.
• Ayak sürümek(Deyim) 1) Verilen bir işi ağırdan almak; 2) gönderilen yere isteği ile gitmemek.
• Ayak tutmak(Deyim)
  1) Mâni yarışmalarında karşısındakine uyması gereken uyağı vermek. 2) Öncülük etmek, 3) söz açmak, 4) ileride söylenecek bir söze önceden zemin hazırlamak.
• Ayak uydurmak(Deyim) 1) Yürüyüşte adım atışını başkalarınınkine uydurmak; 2) Ayak açmak; 3) Mec. Kendi gidiş ve davranışını başkasınınkine benzetmek.
• Ayak üstünde olmak(Deyim) 1) dinç olmak, canlı olmak. 2) İş görür durumda olmak.
• Ayak vermek(Deyim) Aşık atışmalarında dinleyicilerden biri uyak belirtmek.
• Ayak yapmak(Deyim) Birini aldatmak, kandırmak için dalavere çevirmek.
• Ayakaltına almak(Deyim) Hakir görmek, gözden çıkarmak.
• Ayakaltında bırakmak(Deyim) Ezilmesine, yok olmasına göz yummak, korumamak.
• Ayakaltında dolaşmak(Deyim) Bir işe yaramadığı hâlde herkesin işine engel olacak bir biçimde ortalıkta dolaşmak.
• (Ayakkabı) ayağını vurmak(Deyim) Ayakkabı ayağını yara etmek.
• Ayakkabı vurmak(Deyim) Ayakkabı ayağı zedelemek, ayağı rahatsız etmek.
• Ayakkabılarını çevirmek(Deyim) 1) Konuk ayakkabılarını gidiş yönüne doğru düzgün bir biçimde sıralamak; 2) Mec. Bazı davranışlarla konuğu gitmeye zorlamak.
• Ayaklar altına almak(Deyim) Önem verilmesi gereken şeyleri hiçe saymak, çiğnemek.
• Ayaklar baş, başlar ayak olmak(Deyim) Değersiz kimseler başa geçip değerli kimseler ise en geride bırakılmak.
• Ayakları geri geri gitmek(Deyim) Bir yere gönülsüz, istemeye istemeye gitmek.
• Ayakları üstünde durmak(Deyim) Başkasının yardımına ihtiyaç duymadan güçlü bir biçimde sorunları çözebilecek durumda olmak.
• Ayakları yere değmemek(Deyim) Çok sevinmek.
• Ayaklarına (ayağına) kara su (sular) inmek(Deyim)
  Çok yorulmak, güçsüz, dermansız kalmak.
• Ayaklarını yerden kesmek(Deyim) Bir taşıta binerek yürümekten kurtulmak.
• Ayakta kalmak(Deyim) 1) Oturacak yer bulamamak; 2) Yıkılmamak, çökmemek. 3) Değerini yitirmemek, önemini korumak.
• Ayakta uyumak(Deyim) Aşırı dalgın, şaşkın veya yorgun olmak.
• Baş nereye giderse ayak da oraya gider(Atasözü) Küçükler büyüklerin izinde gider, her işte onları örnek tutarlar.
• Binbir ayak bir ayak üstüne(Deyim) ‘Herkesin ayakta olduğu kalabalık’ anlamında kullanılan bir söz.
• Bir ayak üstünde bin yalan söylemek(Deyim) Çok kısa sürede pek çok yalan söylemek.
• Bir ayak üstünde kırk yalanın belini bükmek(Deyim) Çok kısa sürede pek çok yalan söylemek.
• (Bir şeyden) el ayak (etek) çekmek(Deyim) Uzaklaşmak, kaybolmak.
• (Bir şeyi) ayakta tutmak(Deyim) 1) O şeyin sürekliliğini sağlamak. 2) Bozulmasına, yıkılmasına, çökmesine engel olmak; 3) Bir kuruluşun yaşamasını sağlamak.
• (Bir yer) ayağının (ayaklar) altında(Deyim) Yüksek bir yerden geniş bir alanı görür durumda.
• (Bir yere) ayak atmamak(Deyim) Bir yere hiç gitmemek, uğramamak.
• (Birini) ayakta tutmak(Deyim) 1) Oturtmak gerekirken oturtmamak; 2) oyalamak.
• Boş çuval ayakta (dik) durmaz(Atasözü) 1) Karnı doymayan kimse çalışamaz; 2) Bilgisiz ve yeteneksiz bir kişi, kendisine verilen görevlerde tutunamaz.
• Dört ayak üstüne düşmek(Deyim) 1) Tehlikeli bir durumdan zarar görmeden kurtulmak; 2) İşi rast gitmek.
• El ayak çekilmek(Deyim) Ortalıkta hiç kimse kalmamak, ıssızlaşıp sessizleşmek.
• (El, ayak, parmak) çivi gibi olmak(Deyim) Çok üşümek, donmak.
• Elden ayaktan düşmek (kesilmek)(Deyim) Yaşlılık sebebiyle veya sağlığı büsbütün bozularak çalışamaz duruma gelmek
• Gururunu ayakaltına almak(Deyim) Her türlü fedakârlığı göze alıp ödün vermek, ilkelerden vazgeçmek.
• İnsan ayaktan, at tırnaktan kapar(Atasözü)
  Birçok hastalık insana ayağını üşütmesi, ata da tırnağı yoluyla gelir.
• Karaya ayak basmak(Deyim) 1) Deniz, göl vb.nden karaya çıkmak; 2) deniz taşıtından karaya çıkmak.
• Kedi gibi dört ayak üzerine düşmek(Deyim) En güç bir durumdan zarar görmeden kurtulmak.
• Merdiven ayak ayak (basamak basamak) çıkılır(Atasözü) En yüksek mevkiye yavaş yavaş yükselerek çıkılır.
• Ortama ayak uydurmak(Deyim) Çevreye uyum sağlamak.
• Sağlam pabuç (ayakkabı) değil(Deyim) Bir kimsenin güvenilmez olduğunu belirten bir söz
• Seyrek git sen (sıkça varma) dostuna, kalksın ayak üstüne(Atasözü) Kişi dostuna sık sık giderse seyrek gittiğinde gördüğü konukseverliği görmez.
• Sinirleri ayakta olmak(Deyim) Çok sinirlenmiş veya öfkelenmiş bulunmak.
• Sütçü beygiri gibi ayakta uyumak(Deyim) Çok tembel ve miskin olmak.

Yalın ayak, başı kabak(Deyim) Çok perişan bir kılıkta.

Kerim YARININELİ – Kerimusta.com

Kaynak

• Türk Dil Kurumu Sözlüğü