Allah’ın Adı İle İlgili Atasözleri ve Deyimler
Türk kültüründe, Allah adı yüce bir anlam taşır ve insanların inanç dünyasında derin bir yere sahiptir. Bu nedenle, dilimizde Allah adının geçtiği birçok atasözü ve deyim oluşmuş, günlük hayatın her alanında bu ifadelerle dualar, öğütler ve hayat dersleri aktarılmıştır. Atasözleri, toplumun ortak tecrübelerinden süzülerek gelen bir bilgelik kaynağıdır; deyimler ise duyguları ve düşünceleri en özlü şekilde ifade eden sözlerdir. Allah adıyla başlayan ya da bu adı içeren bu ifadeler, Türk milletinin dini ve manevi değerlerini yansıtırken, insan ilişkilerindeki ahlak ve erdem anlayışını da ortaya koyar. Bu yazıda, Allah adı ile ilgili atasözü ve deyimlerin anlamlarına ve toplumsal yansımalarına birlikte göz atacağız.
Kerim Yarınıneli/Kerimusta.com
Allah Adı İle İlgili Atasözleri
- Allah bal mumu yakana bal mumu, yağ mumu yakana yağ mumu verir. (Allah bol harcayana bol, az harcayana az verir.)
- Allah bana, ben de sana. (şimdi sana borcumu ödeyecek param yok, kazanırsam öderim.)
- Allah bilir ama kul da sezer. (bir işin nasıl bir sonuç vereceğini ancak Allah bilir ama insan da kafasını kullanarak aşağı yukarı bir tahminde bulunabilir.)
- Allah çam isteyene çam, mum isteyene mum verir. (Allah bol harcayana bol, az harcayana az verir.)
- Allah dağına göre kar verir. (Allah herkese dayanabileceği ölçüde sıkıntı verir.)
- Allah dokuzda verdiğini sekizde almaz. (alın yazısı ne ise o olur.)
- Allah gümüş kapıyı kaparsa altın kapıyı açar. (işi bozulan kişi umutsuzluğa düşmemeli, Allah’ın onu daha iyi bir işe kavuşturacağına inanmalıdır.)
- Allah kardeşi kardeş yaratmış, kesesini ayrı yaratmış. (geçim konusunda kimse kimseye yük olmamalıdır.)
- Allah kulundan geçmez. (Allah dar zamanlarında kulunun imdadına yetişir.)
- Allah kulunu kısmeti ile yaratır. (bu dünyada herkesin dar veya geniş, bir geçim yolu vardır.)
- Allah sabırlı kulunu sever. (Allah sabırlı kulunu sevdiği için sabırlı olmaya daha çok dikkat etmeliyiz.)
- Allah sağ gözü (eli) sol göze (ele) muhtaç etmesin. (Allah kimseyi kimseye, en yakınlarına bile muhtaç etmesin.)
- Allah sevdiğine dert verir. (Allah, derdin kendisinden geldiğine inanarak yakınmayanları ödüllendireceği için sevdiğine dert verir.)
- Allah uçamayan kuşa alçacık dal verir. (Allah, yetenekleri kısıtlı olanlara durumlarına uygun bir yaşama düzeni verir.)
- Allah verince kimin oğlu, kimin kızı demez. (Allah dilerse hiç tanınmayan, yoksul bir aile çocuğunu da üne, zenginliğe kavuşturur.)
- Allah verirse el getirir, sel getirir, yel getirir. (Allah bir kimseyi zengin etmek isterse ona hiç umulmadık yerden mal ve para gelir.)
- Allah’a bir can borcu var. (Allah’a vereceği canından başka hiç kimseye bir borcu yok.)
- Allah’ın bildiği kuldan saklanmaz. (kişi işlediği suçtan dolayı önce Tanrı’ya karşı sorumludur ve bu suçu da Tanrı bilir, bu nedenle onu kuldan saklamak gerekmez.)
- Allah’ın ondurmadığını peygamber sopa ile kovar. (Allah bir kişiyi mutsuz yaratmışsa hiç kimse onun kaderini değiştiremez.)
- Almadan vermek Allah’a mahsus. (insan yaptığı herhangi bir şey için mutlaka karşılık bekler.)
- Altı olur, yedi olur, hep Allah’ın dediği olur. (önceden ne kadar hesap yapılırsa yapılsın, sonunda Allah’ın dilediği olur.)
- Ata binersen Allah’ı, attan inersen atı unutma. (ata bindiğin zaman hayvanı hırpalama, attan indiğin zaman da onun yemini, suyunu, tımarını unutma.)
- Atasını tanımayan Allah’ını tanımaz. (babaya itaat etmeyen kimse, ana ve babaya itaat etmeyi buyuran Allahı da tanımıyor demektir.)
- Berber berbere benzer ama başın Allah’a emanet. (kendisini uzman olarak gösteren her kişiye güvenilmemelidir, malınızı canınızı tehlikeye sokabilir.)
- Bir kararda bir Allah. (gücü, büyüklüğü eksilmeyip aynı kalan yalnızca Allah’tır.
- Davacın (Davacısı) kadı olursa yardımcın Allah olsun. (seni yargılayacak kişi, senden davacı olan kişi ise elbette kendisini haklı çıkaracak ve sana ağır ceza verecektir.)
- Doğrunun yardımcısı Allah’tır. (işlerinde doğruluktan ayrılmayan kişiye Allah her zaman yardım eder.)
- Düşmez kalkmaz bir Allah. (insanların talihsizliklere uğraması olağandır.)
- Ev alanla evlenene Allah yardım eder. (evlenene ve ev yapana herkesin kolaylık göstermesi, onlara Allah’ın yardımının dolaylı olarak ulaşıyor olması demektir.)
- Evlenenle ev alana Allah yardım eder. (evlenene ve ev yapana herkesin kolaylık göstermesi, onlara Allah’ın yardımının dolaylı olarak ulaşıyor olması demektir.)
- Garip kuşun yuvasını Allah yapar. (garip ve kimsesiz kişiye Allah yardım eder.)
- Kırk bir (buçuk) kere maşallah! (‘pek çok, binlerce kez nazar değmesin!‘ anlamında kullanılan bir söz.)
- Kork Allah’tan korkmayandan. (Allah’tan korkmayan kimse, insana her türlü kötülüğü yapabilir.)
- Kör Allah’a nasıl bakarsa Allah da köre öyle bakar. (kişi efendisine karşı bir nankörlük ederse o da onu korumaz.)
- Kör kuşun yuvasını Allah yapar. (garip ve kimsesiz kişiye Tanrı yardım eder.
- Körün istediği bir göz, Allah verdi iki göz. (istenilen şey fazlasıyla elde edildi.)
- Yalnızlık, Allah’a mahsustur “yaraşır“. (insan ancak toplumsal dayanışma ve iş bölümü içinde rahat ve huzurlu yaşayabilir.)
Allah Adı ile ilgili Deyimler
- Allah Allah! (1- şaşma veya can sıkıntısı anlatan bir ünlem. 2) Türk askerinin hücum narası.
- Allah (Allah’ı) var. (doğrusunu söylemek gerekirse’ anlamında kullanılan bir söz.)
- Allah bilir. (1- ‘belli değil‘ anlamında kullanılan bir söz 2-‘bana öyle geliyor ki‘ anlamında kullanılan bir söz.)
- Allah bir dediğinden başka sözüne inanılmaz. (birinin çok yalancı olduğunu anlatmak için söylenen bir söz.)
- Allah derim. (yapılan bir iş için sorulan ‘ne dersin?‘ sorusuna karşı ‘söyleyecek başka söz bulamıyorum‘ anlamında kullanılan bir söz.)
- Allah için. (gerçekten, doğrusu.)
- Allah manda şifalığı versin. (tkz. çok veya ağır yemek yiyenler için söylenen bir söz.)
- Allah ne verdiyse. (‘yiyecek olarak evde ne varsa‘ anlamında kullanılan bir söz.)
- Allah övmüş de yaratmış. (çok güzel olanlar için söylenen bir söz.)
- Allah vere de. (‘inşallah, dileriz ki‘ anlamında kullanılan iyi dilek sözü.)
- Allah yarattı dememek. (kıyasıya dövmek, çok hırpalamak.)
- Allah yürü ya kulum demiş. (az zamanda çok para kazananlar veya işinde çok ilerleyenler için söylenen bir söz.)
- Allah’a emanet.(1- ‘Allah esirgesin’ anlamında birini överken söylenen bir söz. 2- tutar yanı olmayan kimse veya nesne için şaka yollu söylenen bir söz.)
- Allah’a ısmarladık. (ayrılanın kalan veya kalanlara söylediği bir iyi dilek sözü.)
- Allah’ın adamı. (garip, saf, zavallı (kimse).
- Allah’ın belası. (sıkıntı veren, kötü olan.)
- Allah’ın binasını yıkmak. (kendini veya başkasını öldürmek.)
- Allah’ın cezası. (pek yaramaz, şirret.)
- Allah’ın emri. (kader.)
- Allah’ın evi. (1- cami, mescit; 2- Kâbe; 3- mec. insan gönlü.)
- Allah’ın gazabı. (çok sıkıntı veren şey.)
- Allah’ın günü. (hemen hemen her gün.)
- Allah’ın hikmeti. (beklenmeyen, sebebi anlaşılmayan veya şaşılan şeyler için kullanılan bir söz.)
- Allah’ın işine bak. (bir işin, bir olayın beklenmedik, şaşılacak bir durum alması karşısında kullanılan bir söz.)
- Allah’ın kulu. (insan, kimse, kişi)
- Allah’ından bulsun. (‘ben kendisine bir şey yapmayacağım, yaptığı kötülüğün cezasını Tanrı versin‘ anlamında kullanılan bir söz.)
- Allah’ını seversen. (olması ve gerçekleşmesi çok istenilen bir durum karşısında kullanılan yalvarma sözü.)
- Allah’tan. (1- iyi ki. 2- yaradılıştan.)
- Allah’tan korkmaz. (can yakıcı, insafsız, acımasız.allahı çok, insanı az bir yer)
- Allahı çok, insanı az bir yer. (pek ıssız ve kuytu bir yer.)
- Allahlık Ali Bey. (hiçbir şeyle ilgilenmeyen, olaylardan habersiz olan.)
- Bırak Allah’ını seversen. (bir kimse veya nesnenin değersizliğini belirtmek için kullanılan bir söz.)
- Bir ben, bir de Allah bilir. (‘çok sıkıntı içindeyim‘ anlamında kullanılan bir söz.)
- Eyvallah demek. (1- hoş görerek kabul etmek veya edilmek. 2) hoşça kalın, sağlıcakla kalın demek.
- Eyvallah etmemek. (birinden yardım istememek, gönül borcu olmamak, boyun eğmemek. )
- Eyvallahı olmamak. (kimseye gönül borcu, minneti olmamak.)
- Hayırdır inşallah. (1- anlatılan bir rüyayı iyiye yormak için kullanılan bir söz; 2- şaşma ve merak veren olgular karşısında söylenen bir söz.)
- İllallah dedirtmek. (bezdirmek, usandırmak.)
- İllallah demek “etmek“. (usanmak, bıkmak, bezmek.)
- İnşallahla maşallahla. (‘çaba harcamadan‘ anlamında kullanılan bir söz.)
- İşi Allah’a kalmak. (güç şartlar altında, kimseden yardım umudunun kalmadığı bir durumda bulunmak.)
- Maşallahı var. (bir kimsenin veya bir şeyin iyi bir durumu anlatılırken söylenen bir söz.)
- Ölüm Allah’ın emri (1- ‘herkes ölecek, ölmek kaçınılmazdır‘ anlamında kullanılan bir söz; 2- tehlikeli bir karar verme durumunda ‘ölümden korkmuyorum, ölümü bile göze alıyorum‘ anlamında kullanılan bir söz.)
- Sayısını Allah bilir. (‘o kadar çok ki saymakla bitmez‘ anlamında kullanılan bir söz.
- Söz bir, Allah bir. (verilen sözden dönülmeyeceğini anlatan bir söz.)
Kaynak: Türk Dil Kurumu
- Hayvanların Görme Yetenekleri ve Doğaya Uyumu - 18 Şubat 2025
- Sis: Doğanın Gizemli Perdesi ve Etkileri - 17 Şubat 2025
- Yahoo Mail Hesabı, Outlook Hesabına Bağlama - 16 Şubat 2025