Akıl ile ilgili Atasözleri
- Acıklı başta akıl olmaz. Büyük sıkıntılar içinde bulunanlar mantık dışı işler yapabilirler.
- Akçe akıl öğretir, don yürüyüş. İmkânların fazlalığı insanların iyi işler yapmasını kolaylaştırır.
- Akıl adama sermayedir. Bir kimsenin giriştiği işlerde en büyük yardımcısı aklıdır.
- Akıl akıl, gel çengele takıl. Bir sorunun nasıl çözümleneceğini düşünememe durumunda söylenen bir söz.
- Akıl akıldan üstündür. Bir kimsenin aklına gelmeyen bir çare, başka birinin aklına gelebilir.
- Akıl (göz) var, izan (mantık, yakın) var. 1) Herhangi bir şey bilgiye ve mantığa dayalı olarak yapılmalıdır; 2) her şey ortadadır.
- Akıl için yol (tarik) birdir. Doğruyu bulmak için aklın izleyeceği bir tek yol vardır, bu yoldan gidenlerin hepsi aynı sonuca varır.
- Akıl kişiye (adama) sermayedir. Bir kimsenin giriştiği işlerde en büyük yardımcısı aklıdır.
- Akıl olmayınca ne yapsın sakal? Kişi yaşlandığında olgunlaşmayıp akılsız kalmışsa çocukça işler yapar.
- Akıl para ile satılmaz. Delice iş yapan zenginler bulunduğu gibi akıllıca iş yapan fakirler de vardır.
- Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını almış. İnsan kendi aklını, düşüncesini başkasınınkinden üstün görür.
- Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır. Akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir, akıllı düşmanın yapacağı kötülükse akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.
- Akıllı düşününceye kadar deli çocuğunu (oğlunu) everir. Kendilerini akıllı sananlar çok kez akılsız diye tanınanlardan daha az başarı gösterir.
- Akıllı köprü arayıncaya dek deli suyu geçer. Atak kişi tehlikeyi göze alarak işe girişir ve çabuk sonuç alır.
- Akıllı oğlan neyler ata malını, akılsız oğlan neyler ata malını. Çocuk akıllı ise babasından mal kalsın diye beklemez, malı kendisi kazanır; akılsızsa babası ne kadar çok mal bırakırsa bıraksın, değerini bilmez ve onu kısa zamanda bitirir.
- Akıllı, sözünü akılsıza söyletir. Başkası adına konuşmak, insanın başını derde sokar.
- Akılsız başın cezasını (zahmetini) ayak çeker. Bir işte düşüncesizce davranan kişi her türlü olumsuz sonuca katlanır.
- Akılsız köpeği yol kocatır. İyice düşünülmeden, tasarlanmadan yapılmaya çalışılan iş sırasında birçok sorun ortaya çıkar ve kolay bir iş bile zorlaşır.
- Baht (akıl) olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta. Kişi talihsiz olursa giriştiği hiçbir işten olumlu sonuç alamaz.
- Bir adama kırk gün (deli dersen deli, akıllı dersen akıllı olur) ne dersen o olur. Sürekli telkinlerle bir kişinin bilinç altına birtakım inançlar, duygular yerleştirilebilir.
- Bir deli kuyuya bir taş atar, kırk akıllı çıkaramazmış. Bir insan bazen akla ve mantığa sığmayan bir iş yapar; yapılan iş, hiçbir kurala uymadığı için pek çok akıllı insan bunu düzeltmeye çalışır, fakat başaramaz.
- Deli dostun olacağına akıllı düşmanın olsun. Akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir, akıllı düşmanın yapacağı kötülükse akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.
- Koyma akıl, akıl olmaz. Hep başkalarının verdiği akılla hareket eden kimse, bir yere kadar başarılı olur, daha sonra ne yapacağını bilemez.
- Oğlum deli malı neylesin, oğlum akıllı malı neylesin. çocuk akıllı ise babasından mal kalsın diye beklemez, malı kendisi kazanır; akılsızsa babası ne kadar çok mal bırakırsa bıraksın, değerini bilmez ve onu kısa zamanda bitirir.
- Tatsız aşa su neylesin, akılsız başa söz neylesin. İşe yaramayan nesneyi küçük çabalarla bir şeye benzetmek boş olduğu gibi aptal kişiyi de sözle akıllandırmak imkânsızdır.
- Tayfanın akıllısı, geminin dümeninden uzak durur. Akıllı işçi, beceremeyeceği yönetim işine el atmaz.
- Tembele iş buyur, sana akıl öğretsin. Tembel, kendisine buyurulan işi yapmamak için ya onun yapılmasına ihtiyaç bulunmadığını söyler ya da buyurulan biçimde değil, kendisinin işine gelen biçimde yapmayı önerir.
- Arı söğüdü, akıllı öğüdü sever. Herkes işine yarayan şeyi benimser.
- Akıllar gelin olmuş, herkes kendininkini beğenmiş. İnsan kendi aklını, düşüncesini başkasınınkinden üstün görür.
Akıl ile ilgili Deyimler
- Akıl almak. Danışmak, görüş almak.
- Akıl almamak. İnanılacak gibi olmamak, akla uygun gelmemek.
- Akıl bırakmamak. Kafa karıştırmak.
- Akıl danışmak. Bir konuda birinin görüşünü sormak
- Akıl durdurmak. Bir şey çok şaşırtıcı olmak, insanı şaşırtmak.
- Akıl erdirememek (ermemek). 1) Ne olduğunu anlayamamak, sırrını çözememek 2) kabul edememek.
- Akıl erdirmek. Ne olduğunu anlamak, sırrını çözmek
- Akıl ermek. Anlamak, çözmek.
- Akıl etmek. Herhangi bir önlem veya çareyi zamanında düşünmek
- Akıl havsala almamak. Akla mantığa sığmamak
- Akıl hocalığı taslamak. Bir işte doğruyu, iyi olanı gösterdiğini sanmak
- Akıl işi değil. Akla uygun değil, doğru değil, anlamında kullanılan bir söz.
- Akıl öğretmek. Birine nasıl davranacağını göstermek, yol göstermek, akıl vermek
- Akıl vermek. Akıl öğretmek.
- Akıl yaşta değil, baştadır.: Akıllı olmanın yaşla ilgisi yoktur, bazı küçükler büyüklerden daha akıllı olabilir.
- Akıl yürütmek. 1) Herhangi bir konuda fikir vermek; 2) Tahminde bulunmak.
- Akılda tutmak. Unutmamak.
- Akıldan çıkarmak. 1) Düşünmemek; 2) Unutmak.
- Akıllı geçinmek. Kendini çok akıllı sanmak
- Akıllı olmak. Gerçeklere uygun davranmak
- Akıllılık etmek. 1) Yerinde ve uygun davranmak; 2) Uyanık davranmak.
- Akılsızlık etmek. Düşüncesiz ve yersiz davranmak.
- Akla (akıllara) durgunluk vermek. Hayranlık uyandırmak
- Aklı (bir şeye) takılmak. Zihni bir şeyle sürekli olarak uğraşmak
- Akıl kârı olmamak . Akıllı bir kişinin yapacağı iş olmamak
- Arkasına düşmek (takılmak). 1) Bir işi sona erdirmek için sıkı çalışmak; 2) Birini gözden ayırmayarak arkasından gitmek
- Akılda kalmak. Akılda yer etmek, unutulmamak.
- Akıldan çıkmak. Unutulmak.
- Akıl sır ermemek. Bir işin niteliğini, gizli yönlerini anlayamamak.
- Akıl terelelli (olmak). Pek delişmen, kendisinden ciddi bir düşünce, davranış beklenmeyen kimseler için kullanılan bir söz.
- İnsanda akıl bırakmamak (koymamak). Düşünceleri karmakarışık yapmak, kararsızlığa yol açmak.
Kerimusta.com/Kerim Yarınıneli
Kaynak:
Türk Dil Kurumu Sözlüğü
Bir yanıt yazın