Behişti, Ramazan b. Abdülmuhsin
(d. ?/? – ö. 979/1571-72)
Behişti’nin asıl adı Ramazan olup, babası Abdülmuhsin adında bir kişidir. Tarihi kaynaklar, Behişti’yi, kendisinden önce yaşamış Karıştıranlı Süleyman Beyoğlu Sinan Behişti ile karıştırmamak için ona “Vizeli Behişti”, “Behişti-i Sani”, “Vaiz Behişti”, “Behişti Ramazan bin Abdülmuhsin” gibi farklı lakaplar vermiştir. Behişti mahlasını ise kendisine değer verdiği bir kişinin takdim ettiği bilinmektedir.
Eğitimi ve Tasavvuf Yolculuğu
Behişti, Kırklareli’nin Vize ilçesinde doğmuş, eğitim hayatına İstanbul’da devam etmiştir. Medrese öğrenimi sırasında Merhaba Efendi’den ders almış, ardından Arapça ve diğer ilimlerde başarılı olduktan sonra Muhaşşi Sa‘di Efendi’nin öğrencisi olmuştur. Hocası Sa‘di Efendi’nin vefatının ardından, devrin önemli mutasavvıflarından Merkez Efendi’ye intisap ederek tasavvuf yoluna girmiş ve hilafet almıştır. Çorlu’ya, Merkez Efendi’nin halifesi olarak gönderilen Behişti burada imamlık ve vaizlik yapmış, evinin çevresindeki odalarda öğrenciler yetiştirerek halkı irşad etmiştir. Behişti, 1571-72 yıllarında Çorlu’da vefat etmiş ve kendi zaviyesine defnedilmiştir.
İlmi ve Edebi Kişiliği
Behişti, tasavvufa yönelmeden önce alim bir kişi olarak tanınmış, bu yola girdikten sonra ise çevresinde etkili bir mürşid ve vaiz olmuştur. Hem ilmi hem de edebi alanlarda eserler vermiştir. Şiirlerinde sade bir dil kullanan Behişti, atasözleri, deyimler ve halk söyleyişlerini ustalıkla eserlerine taşımıştır.
Eserleri
Behişti’nin tespit edilebilen 12 eseri vardır. Bunlar arasında şunlar dikkat çeker:
- Divan: 668 şiirden oluşan bu eserde kaside, gazel, murabba gibi nazım şekilleri yer alır. Mahalli unsurlar ve halk söyleyişleri dikkat çeker.
- Heşt Behişt: 1124 beyitlik dini bir nasihatnamedir. Samimi ve şairane üslubuyla ön plandadır.
- Cemşah u Alemşah: 2500 beyitlik bir aşk ve macera mesnevisidir. Kaynaklarda özgün bir eser olarak değerlendirilmiştir.
- Mevlid: Peygamber Efendimiz’in hayatını konu alan, halk arasında sevilen bir eserdir.
- Şerh-i Manzûme-i Muamma: Nazım ve anlam ilişkilerini inceleyen bir eserdir.
- Şehrengiz: Osmanlı edebiyatının önemli türlerinden biri olan şehrengiz türünde yazılmıştır.
- Hayali Haşiyesi: İlmi bir eser olup, büyük takdir görmüştür.
Şiir Anlayışı ve Etkileri
Behişti, şiirlerinde rint-meşrep bir üslup benimsemiş, manaya ve estetik ayrıntılara büyük önem vermiştir. Kendisine Hafız-ı Şirazi, Necati ve Fuzûli gibi şairleri örnek almış, onların şiirlerinden etkilenmiştir. Aynı zamanda, çağdaşlarından Cafer Çelebi ve Fevri gibi isimlerin şiirlerine tahmisler yazmıştır.
Behişti, şiirlerinde özgün imgeler, nükteler ve sade bir dili tercih etmiş; özellikle Rumeli şairlerine özgü rintlik ve özgünlükle eserlerini şekillendirmiştir.
Kerim Yarınıneli/KerimUsta.com
Kaynak:
- Gönlünden Geçirmek: Duyguların Sözsüz İfadesi - 17 Ocak 2025
- 16. Yüzyılda Behişti: Tasavvufi Yolculuk ve Eserleri - 16 Ocak 2025
- Engelli ÖTV Muafiyeti 2025: Yeni Düzenlemeler - 15 Ocak 2025