Atasözü ve Deyimlerde Düşman Kelimesi
Düşmanlık, insanlık tarihinin en eski ve karmaşık duygularından biridir. Bireyler ve toplumlar arasındaki anlaşmazlıklar, çatışmalar ve rekabet, yüzyıllar boyunca dilden dile aktarılan birçok atasözü ve deyimle ifade edilmiştir. Bu sözler, düşmanlık kavramını anlatırken bir yandan insan doğasının zayıflıklarını eleştirir, diğer yandan ise dostluğun ve barışın önemini vurgular. Anadolu’nun zengin kültürel birikimi, düşmanlıkla ilgili atasözleri ve deyimlerle dolup taşar. Her biri, geçmişten günümüze ışık tutan dersler ve öğütler içerir. İşte bu sözlerin anlamlarını çözmek, insan ilişkilerine dair derin bir anlayış kazanmanın anahtarıdır.
Düşman ile ilgili Atasözleri
- Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır. (akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir, akıllı düşmanın yapacağı kötülükse akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.)
- Ata dost gibi bakmalı, düşman gibi binmeli. (çalışanınızı iyi beslerseniz onun gücü artar ve daha verimli işler yapar.)
- Bin dost az, bir düşman çok. (dostun ne denli çok olursa olsun onlardan zarar gelmez ama bir tek düşmanın olsa hep zarar görme tehlikesi içerisinde yaşarsın.)
- Borç vermekle, düşman vurmakla. (borç vermekle, düşman vurmakla yok edilir.)
- Cahilin dostluğundan arifin düşmanlığı yeğdir. (akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir, akıllı düşmanın yapacağı kötülükse akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.)
- Deli dostun olacağına akıllı düşmanın olsun. (akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir, akıllı düşmanın yapacağı kötülükse akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.)
- Domuz derisi post olmaz eski düşman dost olmaz. (birçok nedenin birbirini izlemesiyle sürüp gelmiş olan eski düşmanlık, dostluğa dönüştürülemez.)
- Dost ağlatır, düşman güldürür. (dost olan kimsenin söylediği söz, acı da olsa insanın iyiliği içindir.
- Dost başa, düşman ayağa bakar. (iyi bir görüntü verebilmek için her zaman temiz giyinip kuşanmak gereklidir.)
- Dost bin ise azdır, düşman bir ise çoktur. (dostlarını olabildiğince çoğalt, düşmanlarını olabildiğince azalt.)
- Düşman düşmana gazel (Yasin) okumaz. (düşmandan ancak kötülük beklenir.)
- Düşmana y*rak (silah) gerek, ya düşmandan ırak gerek. (düşmanın hakkından gelebilmek için silah gerekir eğer silahınız yoksa düşmandan uzak durunuz.)
- Düşmanın karınca ise de hor bakma. (düşmanın ne kadar güçsüz olursa olsun dikkat et, uyanık ol.)
- Düşmanın karınca olsa kendini merdane tut. (düşmanın ne kadar güçsüz olursa olsun dikkat et, uyanık ol.)
- Eski dost düşman olmaz olsa da dürüst olmaz. (aralarında ufak tefek dargınlıklar olsa bile eski dostlar birbirlerine düşman olmazlar, yeni kazanılan dostlarla arada henüz sıkı bir bağ oluşmadığı için bu durum söz konusu değildir.)
- Eski dost düşman olmaz, yenisinden vefa gelmez. (aralarında ufak tefek dargınlıklar olsa bile eski dostlar birbirlerine düşman olmazlar, yeni kazanılan dostlarla arada henüz sıkı bir bağ oluşmadığı için bu durum söz konusu değildir.)
- Eski düşman dost olmaz. (birçok nedenin birbirini izlemesiyle sürüp gelmiş olan eski düşmanlık, dostluğa dönüştürülemez.)
- Kazanırsan dost kazan, düşmanı anan da doğurur. (sen dost kazanmanın yoluna bak, düşman kolay kazanılır.)
- Mal adama hem dost, hem düşmandır. (malın insana yararı olduğu gibi zararı da vardır.)
- Sen dost kazan, düşman ocağın başından çıkar. (sen dost kazanmanın yoluna bak, düşman kolay kazanılır.)
- Su uyur, düşman uyumaz. (düşmana karşı her zaman uyanık davranmak gerekir.)
Düşman ile ilgili Deyimler
- Dosta düşmana karşı. (‘dostlara üzüntü vermemek, düşmanları da sevindirmemek için, ele güne karşı’ anlamında kullanılan bir söz.)
- Düşman başına. (durumun kötü olduğunu göstermek için kullanılan bir söz.)
- Düşman çatlatmak. (iyi durum ve başarılarla düşmanı kıskandırmak veya kızdırmak.)
- Düşman (düşmanı) kesilmek. (düşman olmak, düşman gibi görmek.)
- Düşman olmak. (kin beslemeye başlamak.)
- El arı düşman gayreti. (‘dosta düşmana karşı küçük düşmemek için çaba gösterme’ anlamında kullanılan bir söz.)
Kerim Yarınıneli/KerimUsta.com
Kaynak:
- Türk Dil Kurumu
Herkesin bir yaşama nedeni var.Benimkiyse, bir "Sevda"...
Kerim Usta tarafından yazılan son yazılar (Hepsi)
- Kuş Gribi: Belirtileri ve Korunma Yolları - 17 Aralık 2024
- Savaşçı Bir Halkın Portresi: Galyalılar - 17 Aralık 2024
- Düşman ile İlgili Atasözleri ve Deyimler - 17 Aralık 2024