Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacib’in Bilgece Öğütleri

Yusuf Has Hacib, Türk-İslam kültürünün en bilge isimlerinden biri olarak, kaleme aldığı Kutadgu Bilig ile insanlığa rehberlik etmeye devam ediyor. Eseri, yalnızca devlet yönetimi üzerine bir kılavuz değil, aynı zamanda ahlâk, erdem ve bilgeliğin derin anlamlarını içeren bir yaşam felsefesi sunar. Onun sözleri, bireyin dünya ve ahiret dengesini gözetmesine, adalet ve iyilikle hareket etmesine dair evrensel öğütler verir. Geçmişten günümüze kadar anlamını yitirmeyen bu bilgece sözler, her dönemde insanlığa ışık tutmuş ve doğru yolu gösteren evrensel bir rehber olmuştur.

• Akıl senin için iyi ve yeminli bir dosttur. Bilgi senin için çok merhametli bir kardeştir.
• Akıl süsü dil, dil süsü sözdür. İnsanın süsü yüz, yüzün süsü gözdür. İnsan sözünü dil ile söyler; sözü iyi olursa, yüzü parlar.
• Anlayış ve bilgi çok iyi şeydir; eğer bulursan, onları kullan ve uçup göğe çık.
• Bir insan bütün dünyaya tamamen sahip olsa bile, sonunda dünya kalır; onun kısmetine ancak iki top bez düşer.
• Bütün iyilikler bilginin faydasıdır. Bilgi ile göğe dahi yol bulunur.
• Büyüklük taslayan, kibirli ve küstah adam tatsız ve sevimsiz olur; kibirli insanın itibarı günden güne azalır.
• Doğan ölür, ondan eser olarak söz kalır. Sözünü iyi söyle, ölümsüz olursun.
• Hangi iş olursa olsun, sen onu tatlı dille karşıla; her işte tatlı dil kullanırsan saadet sana bağlanır.
• Hiçbir işte acele etme, sabırlı ol, kendini tut; sabırlı insanlar arzularına erişirler.
• İnsanı dil kıymetlendirir ve insan onunla saadet bulur. İnsanı dil kıymetten düşürür ve insanın dili yüzünden başı gider.
• Akıl bir meşaledir. Kör için göz, ölü vücut için can, dilsiz için sözdür.
• Çok dinle fakat az konuş. Sözü akıl ile söyle ve bilgi ile süsle.
• İşi adaletle yap, buna gayret et; hiç bir zaman zulüm etme; Allah’a kulluk et ve O’nun kapısına yüz sür.
• İnsana insanlığı nispetinde mukabelede bulun. Böyle mukabelede bulunduğu için, insana insan adı verilmiştir.
• İnsanların seçkini insanlığa faydalı olan insandır. Halk nazarında muteber kimse, merhametli olan insandır.
• Dünyaya daldıkça, ahiret gözünden uzaklaşır. Dünyayı terk ettikçe, ahiret gözü açılır.
• Kötülük edersen, kötülüğün karşılığı pişmanlıktır. Elinden gelirse, kötülüğün inadına iyilik yap.
• Her bakımdan tam zengin olmak istersen, kanaatkâr ol. Böylece kendi nasibini elde etmiş olursun.
• Ey asil insan! İnsanlığı elinden bırakma; insanlığa karşı daima insanlıkla muamele et.
• Gönlünü ve dilini doğru tut!
• Her sözü söz diye ağzından çıkarma. Lüzumlu olan sözü düşünerek ve ihtiyatla söyle.
• Menfaat sandalyeye benzer; başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan seni yükseltir.
• Her mahlûk kendi nasibini alır. Yürüyenler yiyeceklerini ve uçanlar da yemlerini bulurlar.
• İyi hareket et, kötülerin zararlarını ortadan kaldır.
• Ey nimet sahibi olan kimse, şükret. Şükredene Tanrı nimetini artırır.
• Kara toprak altındaki altın, taştan farksızdır. Oradan çıkınca, beylerin başında tuğ tokası olur.
• Gurur faydasızdır, o insanları kendinden soğutur. Alçak gönüllülük ise insanı yükseltir.
• Çok mal aç gözlüyü doyurmaz. Ecel gelince pişman olur, fakat artık işini yoluna koyamaz.
• Diline ve gözüne sahip ol, boğazına dikkat et; az ye, fakat helal ye.
• İnen yükselir, yükselen iner, parlayan söner ve yükselen durur.
• Halka faydalı ol, onlara zarar verme.
• Başkasının zararını isteme, kendin de zarar verme; hep iyilik yap, kendi heva ve heveslerine hakim ol.
• Kimin sana biraz emeği geçerse, sen ona karşılık daha fazlasını yapmalısın.
• Söz ağızda iken sahibinin esiridir, ağızdan çıktıktan sonra sahibi onun esiridir.
• Dâima iyilik yap ki, kendin de iyilik bul.
• Hal ne olursa olsun, insan özünü bozmasın; özü bozan, kaybolur.
• İşin başında sabır, sonunda kazanç vardır.
• Malı olan ne kadar övünse de, sonunda elindeki mal onu terk eder.
• Kendi çıkarını düşünen insan, sonunda yalnız kalır.
• Gönül zenginliği maldan üstün; mal geçer, gönül zenginliği kalır.
• Sakın boş sözle vakit geçirme; işini doğru yap, boş söz işten alıkoyar.
• Düşmanın akıllı olsun, dostun da bilge.
• Başkalarına zarar vermek, insanı küçültür.
• Tatlı dil, en büyük sermayedir; onu doğru kullan ki, kazançlı olasın.
• İyilik yapmanın sonu yoktur, kötülük yapmanın ise pişmanlığı sonsuzdur.
• İnsanı insan yapan, onun ahlâkıdır; ahlâkı bozuk olan, insan değildir.
• Eğer kendine candan bağlı birisini arıyorsan, sözün kısası, kendinden daha candan birini bulamazsın.
• İyi insanı dost edin, kötü insanın dostluğu kendine zarar verir.
• İnsan nadir değil, insanlık nadirdir. İnsan az değil, doğruluk azdır.
• İyi bir lider, adaleti elden bırakmaz; adaleti zayıflatan liderler ise hep kaybederler.

Kerim Yarınıneli/KerimUsta.com