Osmanlıca Bazı Kelimeler ve Anlamları

Osmanlıca günümüzde bilerek veya bilmeyerek kullanılan bazı ilginç kelimeler ve anlamlarını bilgi olarak veriyorum. Bilgi dağarcığımıza anlamlarını katarak daha uygun şekilde kullanmamız gerekir. Bu kelimeler her ne kadar Osmanlıca desek te Arapça ve farsça kökenli olanlar çoğunluktadır. Bu konuya ara ara ilaveler yapıp güncelleyeceğim.

• Avam: Soylu ve ve bilgili olmayanlara verilen addır. Günümüzde bazı tarikatlar kendi tarikatı dışındakilere bu isimle hitap ediyorlar ki bana göre çok yanlıştır.
• Bey: Satma, satılma ve satış anlamındadır.
• Binaenaleyh: Ondan dolayı, şu halde gibi kullanılır. Rahmetli Süleyman Demirel’i hatırladım bir anda…
• Cedid: Yeni anlamındadır. Yaşadığım yerde ki bir yurdun adının nerden geldiğini merak eder dururdum. Demek ki yeni yurtmuş…
• Enva: Çeşitler, türler anlamına geliyor. Fakat zamanımızda her ikisi birleştirilmiş kullanıyorlar. Örnek  mi?” Enva çeşit mal var“
• Habis: Kötü, alçak, pis anlamında kullanılmaktadır. Bazı hastalıkları anlatırken sık sık kullanıyorlar. Allah şifalarını versin.
• Hemşire: Kız kardeş anlamında kullanılır. Günümüzde hastanelerdeki hemşirelerin isminin nereden geldiği anlaşılmaktadır. Fakat erkek hemşire isminin bu anlama uymadığı açıkça belli oluyor. Bir düzenleme gerekiyor açıkçası…
• İnkişaf: İlerleme, gelişme anlamındadır.
• İtlaf: Telef etme, ziyan etme anlamlarında kullanılır. Kuş gribinde bu kelimeyi sık sık duydum ve üzüldüm.
• Lebbeyk: Buyurunuz, emrediniz anlamında kullanılıyor. Hac vazifesinde insanların lebbeyk sesleri kulaklarımdan gitmiyor.
• Kaylule: Öğle uykusu… İspanyolların siestasını biliyoruz ama Osmanlıcasını bilmiyoruz.
• Maraz: Hastalık ve illet anlamındadır.
• Maruf: Bilinen, tanınmış, ünlü anlamındadır. Size komik gelebilir ama bu kelimeyi en çok takvim yayımlarında duyardım.
• Memat: Ölüm anlamındadır.
• Mezraa: Ziraat edilecek verimli arazi…Bu kelimeyi de en çok haberlerde duyuyoruz.
• Refref: Dalları sarkık olan ağaç, ince kumaş ve döşek anlamlarına geliyor. Ortaokulda bir bayan öğretmenimin adı refref’di… Çok ilginç bulduğumuzu hiç unutmuyorum. Başka da bu kelime ve ismi bu zamanıma kadar kullanana rastlamadım.
• Safir: Islık sesi veya ıslık anlamlarına geliyor. Oysa ilk bakışta insanın aklına saf kelimesinden türemiş gibi geliyor.
• Sekte: Ara verme, bozulma, kesilme anlamlarında kullanılmaktadır.
• Rica: “Reca” olarak ta kullanılan bu kelimenin anlamı ummak, dilemek olarak kullanılmaktadır .Eski Türk filmlerinde “Reca ederim “diyen erkek ve bayan oyunculara gülerdik…Hatta şimdi bile komik sesler içinde yer alıyor. Şimdi anlıyorum ki rica ederim bizim dönemimizde  öğretilmiş ve biz doğrusunu rica olarak sandığımızdan komik geliyormuş…
• Sülüs: Üç parçadan biri anlamına gelmektedir. Bir yazı şekli olarak bilinse de askerliğimi aklıma getiriyor.
• Şura: Meclis, divan ve müzakere yeri olarak kullanılmaktadır. Aklıma hemen  Yüksek Askeri şura geldi.
• Tallahi: Günümüzde de bir çokları tarafından sıklıkla kullanılan ve yemin ederken Vallahi ve Billlahi’den sonra anlamı daha da kuvvetlendirmek için söylenen bir yemin sözü…
• Ta’mim: İlk olarak hafızamda okuldan öğretilenlerden kalan Amasya Tamimi hemen aklıma geliveriyor. Kelime olarak genelleştirme, herkese bildirime ve genelge olarak anlamlarına geliyor.
• Tantana: Gösterişli ve lüks bir hayatın içerisinde yer almak ve gürültü patırtı gibi anlamları var. Bir çok kişi tarafından gürültü, patırtı, bağırma gibi anlamlarda sanılsa da ilk anlamı bir çok kişi tarafından bilinmemektedir.
• Tarassud: Dikkatli bir şekilde gözetlemek anlamına geliyor. Hatta bazı deniz fenerlerinde tarassud yerleri bulunmakta idi…
• Teyakkuz: Uyanık kalma, Tedbirli davranma anlamındadır. Askeri bir terim olarak askerlikte ve haberlerde sık sık duymuşuzdur.
• Tıynet: Yaratılış ve huy anlamına gelir.
• Ümmi: Okuyup yazmayı bilmeyen kimselere verilen ad…
• Vech: Alın, önden görülen yüz, cephe anlamlarında kullanıldığı gibi bazen de tarz, üslup gibi anlamlarda kullanılmıştır.
• Vird: Sık sık okunan dualara verilen addır. Günümüzde  tarikatlarda sıkça kullanılmaktadır.