Benjamin Franklin: Bir Dehanın Çok Yönlülüğü

Benjamin Franklin: Bir Dehanın Çok Yönlülüğü

Benjamin Franklin, 17 Ocak 1706’da Boston’da doğmuş ve 17 Nisan 1790’da Philadelphia’da ölen Amerikalı bir yayımcı, yazar, mucit, filozof, bilim insanı, siyasetçi ve diplomattır. On yedi çocuklu bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Sabun ve mum imalatçısı olan babası Josiah Franklin’in on beşinci, annesi Abiah Franklin’in ise sekizinci çocuğuydu.

Franklin, Deborah Read ile evlenmiş ve William, Francis Folger ve Sarah adında üç çocuk sahibi olmuştur. William, babasının siyasi kariyerinde önemli bir rol oynamış ve New Jersey’nin Kraliyet Valisi olarak görev yapmıştır. Ancak Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında babasıyla politik görüş ayrılıkları yaşamış ve sadık bir İngiliz olarak kalmıştır. Francis, genç yaşta kızamık hastalığından ölmüştür. Sarah ise evlenmiş ve Franklin’in torunlarına bakmıştır.

On yaşında okulu bırakan Franklin, 12 yaşındayken basımevi yöneten ve liberal bir gazete yayınlayan ağabeyi James’in yanına çırak olarak girdi. Basımcılık mesleğini öğrendi ve edebiyat çalışmalarına başladı. 1730’da Philadelphia’da kendi basımevini ve gazetesini kurdu ve 1732-1757 yılları arasında Richard Saunders imzasıyla yazılar yazdığı Poor Richard’s Almanac’ı (Fakir Richard’ın Almanak’ı) yayınlamaya başladı. Siyaset, felsefe, bilim, iş ilişkileri gibi konuların tartışıldığı Junto adlı bir kulüp kurdu; ayrıca kütüphane, hastane ve yangına karşı sigorta şirketi gibi sivil toplum kuruluşlarının temellerini attı.

Franklin, 1736’da Philadelphia meclis sekreteri oldu ve siyasete atıldı. 1750’de Pensilvanya meclisine seçildi ve arazi vergisine karşı olan büyük ailelerle mücadele etti. İngiliz Amerikası postalarının genel müdürlüğüne getirildi ve posta servisinde çeşitli düzenlemeler yaptı. Özellikle elektrik olaylarıyla ilgili araştırmalar yapan Franklin, elektrik yüklerindeki artı ve eksi uçlarını keşfetti ve elektrik yükünün korunumu ilkesini ortaya attı. Fırtınalı bir havada uçurtma uçurarak gerçekleştirdiği deney sonucunda şimşeğin elektriksel bir olay olduğunu keşfetti ve bu deneyden yola çıkarak paratoneri icat etti. Güneş ışığından daha fazla yararlanmak için saat uygulamasını başlattı.

1757’de Kuzey Amerika Sömürgeler isyanının başlangıcında sömürgelerde yaşayanlar Franklin’i, şikayetlerini Londra’ya iletmekle görevlendirdi. 1765’te damga resmi kanununa karşı itirazları Lord Grenville’e bildirmekle görevlendirildi. 1772’de Massachusetts Valisi Hutchinson’un sömürge halkına karşı hakaretlerle dolu mektuplarını ele geçirerek yayınladı ve sömürge halkı karşısındaki itibarı arttı. Amerikan Kongresi’ne milletvekili seçildi ve 1776’da Thomas Jefferson ve John Adams ile birlikte bağımsızlık bildirgesini hazırladı. Eylül 1776’da kongre, ekonomik ve askeri yardım istemek üzere aralarında Franklin’in de bulunduğu üç kişilik bir komisyonu Fransa’ya gönderdi. Franklin, Fransız dışişleri bakanı Charles Gravier ile görüşmelerinde çok başarılı oldu ve 1775-1783 Amerikan Bağımsızlık Savaşı sonunda İngiltere ile barış görüşmelerini sürdürmek üzere seçilen diplomatlardan birisi olarak İngiltere’ye gitti. İngiltere ile barış antlaşmasının imzalanmasından sonra 1785’te Amerika’ya döndü ve 1787’de Philadelphia Anayasa Kurultayının çalışmalarına katıldı. Bir müddet sonra da öldü.

Onun renkli yaşamı, bilimsel ve politik başarıları Amerika’nın en etkili Kurucu Babaları olarak, Franklin’e para ve onur getirdi; savaş gemileri; birçok şehir, ilçe, eğitim kurumları, namesakes bir isim ve şirketler ve ölümünden sonra fazla iki yüzyıl, sayısız kültürel referanslara onun adı verildi. Franklin’in bilimsel çalışmaları ve icatları, onun çok yönlü bir deha olduğunu gösterir. Elektrik üzerine yaptığı çalışmalar, paratoner icadı, Gulf Stream akıntısının haritalandırılması, Franklin sobası, bifokal gözlükler ve cam armonika gibi icatlar, bilim ve teknolojiye yaptığı katkıların sadece bir kısmını oluşturur.

Franklin’in politik görüşleri, Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında bağımsızlık ve özgürlük için güçlü bir savunucu olduğunu gösterir. Koloniler arasında birlik ve iş birliğinin önemini vurgulamış ve Albany Plan of Union’ı önermiştir. Pragmatik bir yaklaşım benimsemiş ve farklı görüşler arasında uzlaşma sağlamaya çalışmıştır. Deist bir inanca sahip olan Franklin, Tanrı’nın varlığını kabul ederken, Tanrı’nın evrenin işleyişine doğrudan müdahale etmediğini savunmuştur.

Diplomat olarak Franklin, Amerika Birleşik Devletleri’nin Fransa ve İsveç’teki ilk büyükelçisi olarak görev yapmış ve 1783 Paris Antlaşması’nın müzakerelerinde önemli bir rol oynamıştır. Bu antlaşma, Amerika Birleşik Devletleri’nin bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ve savaşın sona ermesini sağlayan bir dönüm noktası olmuştur. Franklin’in yaşamı ve mirası, Amerikan tarihinin yanı sıra dünya tarihinde de derin izler bırakmıştır.

Kerim Yarınıneli/KerimUsta.com

Kaynaklar:

• Benjamin Franklin – Quotes, Inventions & Facts – Biography
• Who was Ben Franklin? – Benjamin Franklin Historical Society
• Benjamin Franklin – Vikipedi